Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Toàn thư biểu [2a2b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 天罔極，英明之君六七作，于古有光。[2a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … thiên võng cực, anh minh chi quân lục thất tác, vu cổ hữu quang.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 雖強弱時或不同，而豪傑世未嘗乏。[2a*1*15]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Tuy cường nhược thời hoặc bất đồng, nhi hào kiệt thế vị thường phạp.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 觀之在昔，厥有可󰏲。[2a*2*10]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Quan chi tại tích, quyết hữu khả kê.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 吳氏以前，慨亂多而治少，李氏而後，漸世变以風移。[2a*2*18]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Ngô thị dĩ tiền, khái loạn đa nhi trị thiểu, Lý thị nhi hậu, tiềm thế biến dĩ phong di.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 夫極治者亂生，而履霜者氷至。[2a*4*2]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Phù cực trị giả loạn sinh, nhi lý sương giả băng chí.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 賊臣因之盜㨿，敵國以是來侵。[2a*4*14]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Tặc thần nhân chi đạo cứ, địch quốc dĩ thị lai xâm.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 满地干戈，莫匪狂明之㓂，一國圖籍，翻為洁劫之灰。[2a*5*8]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Mãn địa can qua, mạc phỉ cuồng Minh chi khấu, nhất quốc đồ tịch, phiên vi khiết kiếp chi hôi.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 欲求事跡於煨烬之餘，難免是非於「亥豕」之辨。[2a*6*10]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Dục cầu sự tích ư ổi tẫn chi dư, nan miễn thị phi ư “hợi thỉ” chi biện.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 於皇昭代，思釆陳編，下明詔以購求，蒐散書而萃集。[2a*7*10]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Ư hoàng chiêu đại, tư thái trần biên, hạ minh chiếu dĩ cấu cầu, sưu tán thư nhi tụy tập.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 既命朝士檢閲討論，又 [2a*8*12] 勑儒臣縂裁潤色。[2b*1*1]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Kí mệnh triều sĩ kiểm duyệt thảo luận, hựu sắc nho thần tổng tài nhuận sắc.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 務兹簡實，捐彼浮華。[2b*1*8]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Vụ tư giản thực, quyên bỉ phù hoa.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 臣當直舘之初，得預濡毫之列。[2b*1*16]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Thần đương trực quán chi sơ, đắc dự nhu hào chi liệt.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 倐遭家禍，莫覩成書。[2b*2*9]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Thúc tao gia họa, mạc đổ thành thư.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 念夙志之未酧，釆羣言而增校。[2b*2*17]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Niệm túc chí chi vị thù, thái quần ngôn nhi tăng hiệu.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 僃歷代君臣之蹟，明古今治亂之原。[2b*3*11]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Bị lịch đại quân thần chi tích, minh cổ kim trị loạn chi nguyên.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 歳周於上而天道明，統正於下而人紀立。[2b*4*7]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Tuế chu ư thượng nhi Thiên đạo minh, thống chính ư hạ nhi nhân kỉ lập.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 以至禮樂征伐，與夫制度紀綱，莫不正其謬訛，補其闕畧。[2b*5*12]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Dĩ chí lễ nhạc chinh phạt, dữ phu chế độ kỉ cương, mạc bất chính kì mậu ngoa, bổ kì khuyết lược.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 間有䦕於風化，附臆説以彂明。[2b*6*15]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Gian hữu quan ư phong hóa, phụ ức duyệt dĩ phát minh.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 名曰：《大越史記全書》，增入鴻庞蜀王外紀，總若干卷，今已成編。[2b*7*9]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Danh viết: Đại Việt sử ký toàn thư, tăng nhập Hồng Bàng Thục Vương ngoại kỷ, tổng nhược can quyển, kim dĩ thành biên.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 效馬史之編年，第慚補綴，法麟經之比 …… [2b*9*4]

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Hiệu Mã sử chi biên niên, đệ tàm bổ xuyết, pháp Lân kinh chi tỉ …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 … [2a] trời không cùng; vua giỏi sáu bảy vị, so xưa có sáng. Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau, mà hào kiệt đời nào cũng có.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Thử xem thời trước, có thể xét tra. Nhà Ngô về trước, đại khái loạn nhiều mà trị ít; nhà Lý về sau, dần dần thời đổi mà tục dời. Phàm tột trị thì loạn sinh, giẫm sương ắt giá buốt. Kể tặc thần nhân đó mà chiếm cướp, nước thù địch lấy cớ đến xâm lấn. Giáo mác đầy đường, đâu chẳng bọn cuồng bạo giặc Minh; sách vở cả nước đều thành tro tàn tai họa. Muốn tìm sự tích trong dấu than tro, khó tránh phân biệt “hợi-thỉ” đúng sai. Nay buổi đời rạng đẹp, nghĩ kiếm sách xưa, ban chiếu dụ để tìm mua, nhặt sách rời mà gom góp. Đã sai triều sĩ kiểm duyệt luận bàn, lại khiến cho thần chủ trì nhuận sắc. Cốt thiết thực gọn gàng, bỏ rườm rà hoa mỹ.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 [2b] Thần khi mới sung vào sử quán, được dự hàng nhúng mực bút lông. Bỗng gặp lúc họa nhà¹, chưa thấy sách trọn bộ. Tự nghĩ chí xưa chưa thỏa, bèn tìm các thuyết sửa thêm. Chép đủ sự tích vua tôi các triều đại, làm rõ nguồn gốc trị loạn từ xưa nay. Can chi ở trên mà đạo trời sáng tỏ², chính thống ở dưới³ mà chép người lập nên. Cho đến lễ nhạc chinh phạt, cùng là chế độ kỷ cương, chẳng điều gì lầm sai mà không sửa đổi, chẳng điều gì thiếu sót mà không bổ thêm. Hoặc có việc liên quan phong hóa thì phụ thêm ức thuyết phát minh. Tên gọi Đại Việt sử ký toàn thư, soạn thêm Hồng Bàng, Thục Vương là phần Ngoại kỷ, cả thảy mấy quyển, nay đã biên xong. Theo Mã sử biên niên⁴, nhưng thẹn vì chắp vá còn thô, học Lân kinh⁵ so …

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 ^⇡ 1 Nguyên văn: “gia họa” chỉ việc tang cha, mẹ; theo tục xưa các quan phải xin nghỉ việc về nhà chịu tang.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 ^⇡ 2 Phép chép sử biên niên trước hết ghi năm theo tên can chi, tức là quan hệ đến thiên văn lịch pháp, quan niệm ngày trước cho rằng đó là khâu đầu tiên trong tương quan giữa thiên đạo và nhân sự.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 ^⇡ 3 Tức là niên hiệu của triều vua chính thống, ghi tiếp sau tên năm can chi.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 ^⇡ 4 Mã sử: tức Sử ký của Tư Mã Thiên thuộc loại sử kỷ truyện, khác với sử biên niên như các bộ Tư Trị Thông giám (của Tư Mã Quang, Trung Quốc), Khâm định Việt sử thông giám cương mục (Quốc sử quán triều Nguyễn) v.v… Tuy vậy, phép chép sử của Tư Mã Thiên trong từng kỷ, truyện cũng đều chép việc theo thứ tự biên niên. Ở đây tác giả nói “Mã sử biên niên” với ý đó.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 ^⇡ 5 Lân kinh: tức là kinh Xuân Thu do Khổng Tử soạn, kết thúc ở điều ghi về việc bắt được con kỳ lân, nhân đó mà gọi sách Xuân Thu là Lân kinh.