Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Khảo tổng luận [19a19b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 生民塗炭，未有甚於此時也。[19a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … sinh dân đồ thán, vị hữu thậm ư thử thời dã.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 幸頼天道好還，人心恊順。[19a*1*12]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Hạnh lại thiên đạo hiếu hoàn, nhân tâm hiệp thuận.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 洪惟：國朝太祖髙皇帝以殷湯智勇之資，奮周武仁󰒂之旅，收用豪傑，掃蕩妖氛，雖以明将梟䧺如柳昇、梁銘之軰，皆陣𨺻而屍輿；狡譎如崔聚、黄福之徒，亦計窮而靣縛。[19a*2*4]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Hồng duy: Quốc triều Thái Tổ Cao Hoàng Đế dĩ Ân Thang trí dũng chi tư, phấn Chu Vũ nhân nghĩa chi lữ, thu dụng hào kiệt, tảo đãng yêu phân, tuy dĩ Minh tướng kiêu hùng như Liễu Thăng, Lương Minh chi bối, giai trận hãm nhi thi dư; giảo quyệt như Thôi Tụ, Hoàng Phúc chi đồ, diệc kế cùng nhi diện phược.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 二十餘年之乱一旦削平，山河以之改觀，海宇以之寕謚，由太祖髙皇帝勇智寬仁，君臣恊心同德之所𦤶也。[19a*7*7]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Nhị thập dư niên chi loạn nhất đán tước bình, sơn hà dĩ chi cải quan, hải vũ dĩ chi ninh thụy, do Thái Tổ Cao Hoàng Đế dũng trí khoan nhân, quân thần hiệp tâm đồng đức chi sở trí dã.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 觀其帝之神武不殺，即天地之心也；秋豪無犯，即天地之量也；秋養諸路流民，即天地之仁也。[19b*1*1]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Quan kì đế chi thần vũ bất sát, tức thiên địa chi tâm dã; thu hào vô phạm, tức thiên địa chi lượng dã; thu dưỡng chư lộ lưu dân, tức thiên địa chi nhân dã.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 放㱕十萬降卒，即天地之德也。[19b*3*1]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Phóng quy thập vạn hàng tốt, tức thiên địa chi đức dã.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 󰁮賢有令，即成湯之立賢無方也；論降有書，即成湯之代虐以寬也。[19b*3*13]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Cử hiền hữu lệnh, tức Thành Thang chi lập hiền vô phương dã; luận hàng hữu thư, tức Thành Thang chi đại ngược dĩ khoan dã.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 兵農有法，即武王之農用八政也；牧民有條，即武王之𫳭綏四方也。[19b*5*3]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Binh nông hữu pháp, tức Vũ Vương chi nông dụng bát chính dã; mục dân hữu điều, tức Vũ Vương chi sủng tuy tứ phương dã.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 論以十條軍政，講君臣之󰒂也；布以六條教化，明父子之倫也。[19b*6*11]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Luận dĩ thập điều quân chính, giảng quân thần chi nghĩa dã; bố dĩ lục điều giáo hoá, minh phụ tử chi luân dã.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 慎重刑罰，謹號令之信也；結好明國，存交鄰之禮也。[19b*7*17]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Thận trọng hình phạt, cẩn hiệu lệnh chi tín dã; kết hiếu Minh quốc, tồn giao lân chi lễ dã.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 若夫建太庙以奉祖考，設𭓇校以明人倫。[19b*9*1]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Nhược phù kiến Thái Miếu dĩ phụng tổ khảo, thiết học hiệu dĩ minh nhân luân.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 《平吳 …… [19b*9*17]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Bình Ngô …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 … [19a] sinh dân lầm than, chưa có lúc nào hơn lúc ấy.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 May mà đạo trời muốn trở lại, lòng dân thuận theo. Kính nghĩ: Quốc triều Thái Tổ Cao Hoàng Đế tư chất trí dũng như Thành Thang nhà Ân, dấy quân nhân nghĩa như Vũ Vương nhà Chu, thu dùng hào kiệt, quét sạch khí tà, tuy tướng Minh dữ tợn như bọn Liễu Thăng, Lương Minh, đều thua trận xé thây, giảo quyệt như lũ Thôi Tụ, Hoàng Phúc, cùng kế cũng chịu trói. Loạn lạc hơn hai chục năm, một sớm dẹp yên, non sông nhờ đấy đổi mới, đất nước nhờ đấy bình yên, là bởi Thái Tổ Cao Hoàng Đế trí dũng khoan nhân, vua tôi hợp lòng cùng đức mà được như vậy.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 [19b] Hãy xem Thái Tổ thần vũ không giết người, ấy là lòng của trời đất; tơ hào không phạm của dân, ấy là lượng của trời đất; thu nuôi lưu dân các lộ, ấy là lòng nhân của trời đất. Tha về mười vạn hàng binh, ấy là đức của trời đất. Có lệnh tiến cử người hiền, ấy là Thành Thang chọn người hiền không hạn phương nào; có chiếu dụ bảo kẻ hàng, tức như Thành Thang lấy khoan nhân thay cho bạo ngược. Binh nông có phép tức như tám việc chính sự của Vũ Vương lấy nghề nông làm chính¹; chăn dân có lệ, ấy là Vũ Vương vỗ yên bốn phương. Dụ quân chính mười điều, giảng giải nghĩa vua tôi, giáo hoá ban sáu điều, tỏ rõ luân thường phụ tử. Thận trọng hình phạt là cẩn thủ chữ tín của hiệu lệnh, kết hiếu nước Minh là gìn giữ lễ bang giao với láng giềng. Còn như dựng Thái Miếu để thờ tiên tổ, lập học hiệu để làm sáng nhân luân. Bình Ngô …

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 ^⇡ 1 Nguyên văn: “dụng nông bát chính”, tám việc chính sự ấy là: 1 – Thực (ăn); 2 – Hoá (tiền của); 3 – Tự (cúng tế); 4 – Tư không (giữ đất); 5 – Tư đồ (giữ lễ giáo); 6 – Tư khấu (coi trộm cướp); 7 – Tân (tiếp tân khách); 8 – Sư (quân lính) (Kinh Thư, Hồng phạm). Trong tám việc đó, nhà nông cày cấy để có thóc gạo ăn là việc chính sự quan trọng bậc nhất.