Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Khảo tổng luận [10a10b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 城主以雪執使之耻，摧趙宋師以挫必勝之謀。[10a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … Thành chủ dĩ tuyết chấp sứ chi sỉ, thôi Triệu Tống sư dĩ toả tất thắng chi mưu.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 用洪献，巨俩，徐穆，子安之流為之左右。[10a*2*1]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Dụng Hồng Hiến, Cự Lạng, Từ Mục, Tử An chi lưu vi chi tả hữu.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 耕籍田於龍隊，徵處士於象山，󰱇用賢良，創立𭓇校，有帝王之大畧。[10a*2*16]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Canh tịch điền ư Long Đội, trưng xử sĩ ư Tượng Sơn, tuyển dụng hiền lương, sáng lập học hiệu, hữu đế vương chi đại lược.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 然土木繁興，以金玉而飭其宫室，干戈屡起，以草芥而視其人民，雖欲不衰，其可得乎？中宗奉大行之遺詔，入承國統，赦母弟簒弑之罪，而政失於柔懦。[10a*4*6]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Nhiên thổ mộc phồn hưng, dĩ kim ngọc nhi sức kì cung thất, can qua lũ khởi, dĩ thảo giới nhi thị kì nhân dân, tuy dục bất suy, kì khả đắc hồ? Trung Tông phụng Đại Hành chi di chiếu, nhập thừa quốc thống, xá mẫu đệ soán thí chi tội, nhi chính thất ư nhu nọa.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 卧朝不君，弑兄虐眾，以火焦刀鋸而爲刑，以木杪水牢而為獄，溺乱女色，伐性傷生，雖欲不亡，其可得乎？盖大行之興 [10a*7*10] 雖出於眾心，及其亡也，亦由三綱之不正焉。[10b*1*1]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Ngoạ Triều bất quân, thí huynh ngược chúng, dĩ hoả tiêu đao cứ nhi vi hình, dĩ mộc diểu thủy lao nhi vi ngục, nịch loạn nữ sắc, phạt tính thương sinh, tuy dục bất vong, kì khả đắc hồ? Cái Đại Hành chi hưng tuy xuất ư chúng tâm, cập kì vong dã, diệc do tam cương chi bất chính yên.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 大行廢丁皇之子而降為衛王，則無君臣之󰒂；生子有九而不早定皇儲，則無父子之恩；立后有五而上蒸丁后，則無夫婦之道；知有欲而不知有󰒂，知有身而不知有子，好殺而不好生，好刑而不好德，身既亡而國隨滅，由不仁之積也。[10b*1*18]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Đại Hành phế Đinh Hoàng chi tử nhi giáng vi Vệ Vương, tắc vô quân thần chi nghĩa; sinh tử hữu cửu nhi bất tảo định hoàng trừ, tắc vô phụ tử chi ân; lập hậu hữu ngũ nhi thượng chưng Đinh Hậu, tắc vô phu phụ chi đạo; tri hữu dục nhi bất tri hữu nghĩa, tri hữu thân nhi bất tri hữu tử, hiếu sát nhi bất hiếu sinh, hiếu hình nhi bất hiếu đức, thân kí vong nhi quốc tùy diệt, do bất nhân chi tích dã.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 李太祖因卧朝之失德，恊震文之休祥，應天順人，乘時啓運，有寬人之大度，有宏遠之䂓模，迁都定鼎，敬天愛民，田租有賜，賦役有制，南北通好，…… [10b*6*18]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Lý Thái Tổ nhân Ngọa Triều chi thất đức, hiệp chấn văn chi hưu tường, ứng thiên thuận nhân, thừa thời khải vận, hữu khoan nhân chi đại độ, hữu hoành viễn chi quy mô, thiên đô định đỉnh, kính thiên ái dân, điền tô hữu tứ, phú dịch hữu chế, Nam Bắc thông hiếu, …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 … [10a] vua Chiêm Thành để rửa cái nhục sứ thần bị bắt, phá quân Triệu Tống làm nhụt cái mưu tất thắng của chúng. Dùng bọn Hồng Hiến, Cự Lạng, Từ Mục, Tử An để làm tả hữu. Cày ruộng tịch điền ở Long Đội, mời người xử sĩ ở Tượng Sơn, kén dùng hiền tài, dựng mở trường học, có mưu lược to lớn của bậc đế vương. Nhưng làm lắm việc thổ mộc, lấy vàng ngọc trang sức cung lầu, gây nhiều việc can qua, coi nhân dân không khác cỏ rác, dẫu muốn không suy, có thể được không?

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Trung Tông vâng di chiếu của Đại Hành, vào nối ngôi vua, tha tội tranh cướp ngôi vua cho em cùng mẹ, nhưng chính lệnh quá nhu nhược. Ngọa Triều không đáng ngôi vua, giết anh, ngược dân, dùng hình bằng lửa đốt dao cưa, làm ngục ở ngọn cây chuồng nước, mê đắm nữ sắc, thương tổn sinh linh, dẫu muốn không mất, có thể được không? Là bởi Đại Hành dấy lên [10b] tuy là do lòng dân chúng, kịp đến khi mất cũng do tam cương không chính. Đại Hành phế con Đinh Hoàng, giáng làm Vệ Vương, thế là không có nghĩa vua tôi, sinh được chín con trai mà không sớm lập thái tử, thế là không có ân cha con. Lập đến năm hoàng hậu mà lại gian dâm với bề trên là Đinh Hậu, thế là không có đạo vợ chồng; chỉ biết có lòng dục mà không biết tình nghĩa, chỉ biết có mình mà không biết có con, thích giết chết mà không thích làm sống, thích hình phạt mà không thích ân đức, mình chết thì nước cũng bị diệt theo, là do chứa chấp điều bất nhân vậy.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 Lý Thái Tổ nhân Ngọa Triều thất đức, hiệp điềm tốt sét đánh thành chữ¹, ứng mệnh trời, thuận lòng người, thừa thời mở vận; có đại độ khoan nhân, có quy mô xa rộng, dời đô định vạc, kính trời yêu dân, tô ruộng có lệnh tha, phú dịch có mức độ. Bắc Nam thông hiếu, …

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 ^⇡ 1 Nhắc đến truyền thuyết về việc Lý Thái Tổ lên ngôi vua (xem BK1).