Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Kỷ thuộc Tùy, Đường [16a16b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 視掌如瞽，俄而聶天雷震於大石之所數百聲，倏然開霽。[16a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … thị chưởng như cổ, nga nhi nhiếp thiên lôi chấn ư đại thạch chi sở số bách thanh, thúc nhiên khai tễ.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 役者駿奔視之，石已摧碎矣。[16a*2*4]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Dịch giả tuấn bôn thị chi, thạch dĩ thôi toái hĩ.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 其西又値巨石立两處，眾工亦不䏻措手。[16a*2*15]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Kì Tây hựu trị cự thạch lập lưỡng xử, chúng công diệc bất năng thố thủ.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 六月，二十一日，復大震如初，巨石一時碎裂，[16a*3*12] 港乃成，因名天威港。[16a*4*10]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Lục nguyệt, nhị thập nhất nhật, phục đại chấn như sơ, cự thạch nhất thời toái liệt, cảng nãi thành, nhân danh Thiên Uy cảng.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 史臣吳士連曰：髙駢𮢶港之役，何其異耶？盖所[行]合理，故得天之助也。[16a*5*1]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Cao Biền tạc cảng chi dịch, hà kì dị gia? Cái sở [hành] hợp lí, cố đắc thiên chi trợ dã.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 天者理也。[16a*6*9]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Thiên giả lí dã.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 地道有險夷，理之常也。[16a*6*13]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Địa đạo hữu hiểm di, lí chi thường dã.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 人力有濟險，亦理之常也。[16a*7*4]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Nhân lực hữu tế hiểm, diệc lí chi thường dã.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 苟險而不䏻濟天，何假於人哉？禹之治水，苟不合乎理，天何由成？地何由平也？其效至於洛龜呈祥非，天之 [16a*7*14] 助乎？觀駢之言曰：「今𮢶海派，用濟生靈，苟不徇私，何難之有。」[16b*1*1]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Câu hiểm nhi bất năng tế thiên, hà giá ư nhân tai? Vũ chi trị thủy, cẩu bất hợp hồ lí, thiên hà do thành? Địa hà do bình dã? Kì hiệu chí ư Lạc quy trình tường, phi thiên chi trợ hồ? Quan Biền chi ngôn viết: “Kim tạc hải phái, dụng tế sinh linh, cẩu bất tuân tư, hà nan chi hữu”.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 誠𭛁於言，言𡸈不順乎？孚信所感，通乎金石，况於天乎？天所助者順也。[16b*2*6]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Thành phát ư ngôn, ngôn khởi bất thuận hồ? Phù tín sở cảm, thông hồ kim thạch, huống ư thiên hồ? Thiên sở trợ giả thuận dã.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 《易》曰：「履信思乎順，自天祐之，吉無不利。」[16b*3*15]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Dịch viết: “Lí tín tư hồ thuận, tự thiên hựu chi, cát vô bất lợi”.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 雷震巨石以助之，何足為袏也。[16b*4*12]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Lôi chấn cự thạch dĩ trợ chi, hà túc vi tả dã.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 戊子（唐󰦭通九年）。[16b*6*1]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Mậu Tí (Đường Hàm Thông cửu niên).

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 秋，七月，唐帝以髙駢為右金吾衛大將軍（一云檢校尚書僕射），至唐僖宗乾符二年乙未，徒西川節度使。[16b*6*8]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Thu, thất nguyệt, Đường đế dĩ Cao Biền vi Hữu kim ngô vệ đại tướng quân (nhất vân Kiểm hiệu thượng thư bộc xạ), chí Đường Hi Tông Càn Phù nhị niên Ất Mùi, đồ Tây Xuyên Tiết độ sứ.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 駢以從孫髙鄩曾為先鋒，千󰱆矢石，為士卒倡，表薦代鎮我土。[16b*8*4]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Biền dĩ tòng tôn Cao Tầm tằng vi tiên phong, thiên cốt thỉ thạch, vi sĩ tốt xướng, biểu tiến đại trấn ngã thổ.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 唐帝從之。[16b*9*9]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Đường đế tòng chi.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 在鎮共十三年，駢 …… [16b*9*13]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Tại trấn cộng thập tam niên, Biền …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 … [16a] ngửa bàn tay không nhìn thấy, chốc lát hàng trăm tiếng sét nổ vang trời ở chỗ đá lớn, chỉ trong khoảnh khắc trở lại bừng sáng. Người làm việc chạy tới xem thì thấy các khối đá đã bị tan nát cả. Về phía tây lại gặp hai chỗ đá lớn dựng đứng, người làm cũng phải chịu bó tay. Ngày 21 tháng 6 lại có sét đánh như trước, chỉ trong một lúc đá lớn đều bị tan vụn cả. Kênh bèn đào xong, vì thế gọi là kênh Thiên Uy¹.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Việc Cao Biền đào kênh sao mà kỳ dị thế? Đó là việc làm hợp lẽ², cho nên được trời giúp. Trời là lẽ phải. Đất có chỗ hiểm, chỗ bằng, đó là lẽ thường. Sức người có thể vượt hiểm được, đó cũng là lẽ thường. Nếu hiểm mà không vượt được thì trời phải nhờ đến tay người làm gì? Vua Vũ trị thủy, nếu không hợp lẽ thì trời do đâu mà tác thành được? Đất do đâu mà bằng phẳng được? Công hiệu đến mức rùa sông Lạc hiện điềm lành, thế không phải là trời [16b] giúp ư? Xem như lời của Biền nói: “Nay khai đường biển để giúp sinh dân, nếu không theo lòng riêng thì có gì khó”. Lòng thành phát ra từ lời nói, thì lời nói ấy há chẳng là thuận ư? Lòng tinh thành thực cảm thông đến cả vàng đá, huống nữa là trời? Việc gì trời đã giúp sức là thuận. Kinh Dịch nói: “Giữ điều tín mà nghĩ điều thuận, thì trời sẽ giúp cho, đều tốt cả, không có điều gì bất lợi”. Thế thì việc sét đánh đá lớn để giúp chẳng có gì là lạ cả.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 Mậu Tý, [868], (Đường Hàm Thông năm thứ 9).

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Mùa thu, tháng 7, vua Đường lấy Cao Biền làm Hữu kim ngô vệ đại tướng quân (có sách chép là Kiểm hiệu thượng thư bộc xạ), đến đời Đường Hy Tông năm Ất Mùi niên hiệu Càn Phù năm thứ 2 [875] đổi làm Tây Xuyên tiết độ sứ. Biền thấy cháu gọi bằng ông họ là Cao Tầm trước làm tiên phong, xông pha tên đạn, được quân lính phục theo, bèn dâng biểu tiến cử Tầm thay mình trấn giữ đất ta. Vua Đường nghe theo. [Cả Biền và Tầm] ở trấn cộng 13 năm; Biền …

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 ^⇡ 1 Cương mục đã nhận xét rằng kênh ấy không thuộc địa phận nước ta (CMTB5, 12a). Có thể là ghềnh Bắc Thú, ở huyện Bác Bạch, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc ngày nay.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 ^⇡ 2 Nguyên bản in: “Cái sở hợp lý…”, có lẽ câu văn là “Cái sở hành hợp lý…”, mà khắc in sót chữ hành.