Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Kỷ thuộc Ngô, Tấn, Tống, Tề, Lương [11a11b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 丙子（宋元嘉十三年）。[11a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 Bính Tí (Tống Nguyên Gia thập tam niên).

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 春，二月，宋帝遣交州刺史檀和之討林邑。[11a*1*9]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Xuân, nhị nguyệt, Tống Đế khiển Giao Châu Thứ sử Đàn Hòa Chi thảo Lâm Ấp.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 初，林邑王笵陽邁雖遣使入貢，而寇盗不絶，故宋帝使和之討之。[11a*2*3]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Sơ, Lâm Ấp vương Phạm Dương Mại tuy khiển sứ nhập cống, nhi khấu đạo bất tuyệt, cố Tống Đế sử Hòa Chi thảo chi.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 時，南陽人宗慤，家世業儒，慤獨好武事，常言：「願乘長風破萬里浪。」[11a*3*9]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Thời, Nam Dương nhân Tông Xác, gia thế nghiệp nho, Xác độc hiếu vũ sự, thường ngôn: “Nguyện thừa trường phong phá vạn lí lãng”.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 及和之伐林邑，慤自奮請從軍。[11a*4*15]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Cập Hòa Chi phạt Lâm Ấp, Xác tự phấn thỉnh tòng quân.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 宋帝以慤爲振武將軍。[11a*5*8]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Tống Đế dĩ Xác vi Chấn vũ tướng quân.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 和之遣慤爲前鋒。[11a*5*17]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Hòa Chi khiển Xác vi tiền phong.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 陽邁聞軍出，遣使表請還所掠日南民，輸金一萬斤、銀十萬斤。[11a*6*5]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Dương Mại văn quân xuất, khiển sứ biểu thỉnh hoàn sở lược Nhật Nam dân, thâu kim nhất vạn cân, ngân thập vạn cân.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 宋帝詔和之：「若陽邁果有誠欵，亦與其歸順。」[11a*7*10]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Tống Đế chiếu Hòa Chi: “Nhược Dương Mại quả hữu thành khoản, diệc dữ kì quy thuận”.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 和之至朱梧戍（小註：朱梧縣，自漢以來属日南郡，時於其地置戍），遣府户曹參軍姜仲基等（府者，交州刺史府也）前 [11a*8*8] 詣陽邁，陽邁執之。[11b*1*1]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Hòa Chi chí Chu Ngô thú (Tiểu chú: Chu Ngô huyện, tự Hán dĩ lai thuộc Nhật Nam quận, thời ư kì địa trí thú), khiển phủ Hộ tào tham quân Khương Trọng Cơ đẳng (phủ giả, Giao Châu Thứ sử phủ dã) tiền nghệ Dương Mại, Dương Mại chấp chi.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 和之怒，進圍林邑將笵扶龍於區粟城。[11b*1*8]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Hòa Chi nộ, tiến vi Lâm Ấp tướng Phạm Phù Long ư Khu Túc thành.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 陽邁遣其將笵昆沙達救之。[11b*2*4]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Dương Mại khiển kì tướng Phạm Côn Sa Đạt cứu chi.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 慤潜兵迎擊昆沙達，大破之。[11b*2*15]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Xác tiềm binh nghênh kích Côn Sa Đạt, đại phá chi.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 五月，和之等拨區粟城，斬扶龍，乘勝入象浦。[11b*3*7]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Ngũ nguyệt, Hòa Chi đẳng bạt Khu Túc thành, trảm Phù Long, thừa thắng nhập Tượng Phố.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 陽邁傾國來戰，以具装被象，前後無際。[11b*4*5]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Dương Mại khuynh quốc lai chiến, dĩ cụ trang bị tượng, tiền hậu vô tế.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 慤曰：「吾聞外國有獅子，威服百獸。」[11b*5*1]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Xác viết: “Ngô văn ngoại quốc hữu sư tử, uy phục bách thú”.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 乃制其形，與象相拒。象果驚走，[11b*5*14]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Nãi chế kì hình, dữ tượng tương cự. Tượng quả kinh tẩu,

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 林邑兵大敗。[11b*6*7]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Lâm Ấp binh đại bại.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 和之遂克林邑，陽邁及其子僅以身免。所獲異名之寶不可勝計。[11b*6*12]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Hòa Chi toại khắc Lâm Ấp, Dương Mại cập kì tử cẩn dĩ thân miễn. Sở hoạch dị danh chi bảo bất khả thăng kê.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 慤一無所取，還家之日，衣櫛蕭然。[11b*7*18]

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Xác nhất vô sở thủ, hoàn gia chi nhật, y trất tiêu nhiên.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 史臣吳士連曰：有用之才，無施不可，𡸈拘於世 …… [11b*9*1]

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Hữu dụng chi tài, vô thí bất khả, khởi câu ư thế …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 [11a] Bính Tý, [436], (Tống Nguyên Gia thứ 13)¹.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Mùa xuân, tháng 2, vua Tống sai Thứ sử Giao Châu là Đàn Hòa Chi đánh Lâm Ấp. Trước kia, vua Lâm Ấp là Phạm Dương Mại tuy sai sứ sang cống, nhưng vẫn không thôi việc cướp bóc, cho nên vua Tống sai Hoà Chi đi đánh. Bấy giờ người quận Nam Dương là Tông Xác, nếp nhà đời đời Nho học, riêng Xác thích việc võ, thường nói: “Muốn cưỡi gió lớn mà phá sóng muôn dặm”. Đến khi Hòa Chi đi đánh Lâm Ấp, Xác hăng hái xin đi theo quân. Vua Tống cho Xác làm Chấn vũ tướng quân. Hòa Chi sai Xác làm tiên phong.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Dương Mại nghe tin quân Tống sang, sai sứ dâng biểu xin trả lại những người dân Nhật Nam bị bắt và nộp một vạn cân vàng, mười vạn cân bạc. Vua Tống xuống chiếu bảo Hòa Chi: “Nếu Dương Mại thực có lòng thành, cũng cho quy thuận”. Hoà Chi đến đóng ở đồn Chu Ngô (huyện Chu Ngô từ thời Hán đến giờ thuộc quận Nhật Nam, bấy giờ đặt đồn thú ở đấy), sai Hộ tào tham quân của phủ là bọn Khương Trọng Cơ (phủ là phủ thứ sử Giao Châu) đi trước [11b] đến gặp Dương Mại, bị Dương Mại bắt giữ. Hòa Chi giận, tiến vây tướng của Lâm Ấp là Phạm Phù Long ở thành Khu Túc². Dương Mại sai tướng là Phạm Côn Sa Đạt đến cứu. Xác lén đem quân đón đánh [Phạm] Côn Sa Đạt, phá tan được.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Tháng 5, bọn Hòa Chi hạ thành Khu Túc, chém Phù Long, thừa thắng tiến vào Tượng Phố³. Dương Mại dốc sức cả nước ra đánh, lấy các vật che bọc mình voi, trước sau không hở. Xác nói: “Ta nghe nước ngoài có giống sư tử, oai phục được trăm loài thú”. Bèn làm hình sư tử để chống lại voi, voi quả nhiên sợ chạy. Quân Lâm Ấp thua to. Hòa Chi thắng được Lâm Ấp, Dương Mại cùng với con đều chỉ chạy thoát thân, thu được đồ châu báu lạ không biết bao nhiêu mà kể. Riêng Tông Xác không lấy một thứ gì, ngày về nhà cũng chỉ có khăn áo xác xơ.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Có tài hữu dụng thì không thể không đem ra thi thố, há câu nệ vì thói đời …

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 ^⇡ 1 CMTB3, 27a sửa là năm Bính Tuất, niên hiệu Nguyên Gia thứ 23 (Theo Tống thư q.5 Đế kỷ, q.97 Nam Di truyện). Nam Tề thư Lâm Ấp truyện, chép việc này vào năm Nguyên Gia thứ 22 (445).

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 ^⇡ 2 CMTB3, 26 chép tên thành là Khu Lật và dẫn Thủy kinh chú để chú thích về thành này. Vị trí thành Khu Túc trước nay có nhiều ý kiến khác nhau. Đào Duy Anh xác định đó là thành Lồi ở làng Cao Lao Hạ trên hữu ngạn sông Gianh (Đất nước Việt Nam qua các đời, Nxb Khoa học xã hội, 1964, tr.54).

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 ^⇡ 3 Tượng Phố: CMTB3, 28b chua là tên huyện, Đào Duy Anh (Bdc) đoán dịch là Cửa Đại, là cửa sông để vào kinh đô Lâm Ấp thời bấy giờ, ở khoảng Trà Kiệu, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng ngày nay.