Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thuận Tông Hoàng Đế [BK8, 22a22b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 統名景奇，入政府為行遣。[22a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … Thống danh Cảnh Kì, nhập chính phủ vi Hành khiển.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 〇九月，以何德鄰為行遣左司。[22a*1*12]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 〇 Cửu nguyệt, dĩ Hà Đức Lân vi Hành khiển tả ti.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 〇冬，十月，置各䖏江開及廵府監捕盗，或三都、四都、五都隨其衝要設之。[22a*2*6]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 〇 Đông, thập nguyệt, trí các xứ giang khai cập tuần phủ, giám bổ khấu đạo, hoặc tam đô, tứ đô, ngũ đô tùy kì xung yếu thiết chi.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 潘夫先曰：陳自裕宗荒縱之後，加以占城侵擾，㓂賊繁多，白日掠人，法不能禁。[22a*4*1]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Phan Phu Tiên viết: Trần tự Dụ Tông hoang túng chi hậu, gia dĩ Chiêm Thành xâm nhiễu, khấu tặc phồn đa, bạch nhật lược nhân, pháp bất năng cấm.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 季犛執政，始設法廵捕，少抑之矣。[22a*5*14]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Quý Ly chấp chính, thủy thiết pháp tuần bổ, thiểu ức chi hĩ.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 十二月，詔凣軍民迯役，罰錢十鏹，刺項四字，頭目斬罪，田土没官。[22a*7*1]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Thập nhị nguyệt, chiếu phàm quân dân đào dịch, phạt tiền thập cưỡng, thích hạng tứ tự, đầu mục trảm tội, điền thổ một quan.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 〇季犛作《明道》十四篇，上進大畧，以周公為先聖，孔子為先師，文廟以周公 [22a*8*9] 正座南面，孔子偏坐西面。《論語》有四疑，如子見南子，在陳絶粮，公山、佛肸召子欲徃之𩔗，以韓愈為盗儒，謂周戊叔、程顥、程頤、楊詩、羅仲素、李延平、朱子之徒學博而才疎，不切事情，而務為剽窃。[22b*1*1]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 〇 Quý Ly tác Minh đạo thập tứ thiên, thượng tiến đại lược, dĩ Chu Công vi tiên thánh, Khổng Tử vi tiên sư, văn miếu dĩ Chu Công chính tọa nam diện, Khổng tử thiên tọa tây diện. Luận ngữ hữu tứ nghi, như Tử kiến Nam Tử, tại Trần tuyệt lương, Công Sơn, Phật Hật triệu Tử dục vãng chi loại, dĩ Hàn Dũ vi đạo nho, vị Chu Mậu Thúc, Trình Hạo, Trình Di, Dương Thi, La Trọng Tố, Lý Diên Bình, Chu Tử chi đồ học bác nhi tài sơ, bất thiết sự tình, nhi vụ vi phiêu thiết.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 上皇賜詔奬諭之。[22b*5*3]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Thượng hoàng tứ chiếu tưởng dụ chi.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 國子助教段春雷上書言其不可，流近州（春雷新福縣，巴魯社人，明敏達後官至中書黃門侍郎兼練知愛州通判卒于官）。[22b*5*10]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Quốc tử trợ giáo Đoàn Xuân Lôi thượng thư ngôn kì bất khả, lưu cận châu (Xuân Lôi Tân Phúc huyện Ba Lỗ xã nhân, minh mẫn đạt hậu, quan chí Trung thư hoàng môn thị lang kiêm luyện tri Ái Châu thông phán, tốt vu quan.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 詞連行遣陶師錫嘗見其書，降為中書侍郎，同知審刑院事。[22b*7*9]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Từ liên Hành khiển Đào Sư Tích thường kiến kì thư, giáng vi Trung thư thị lang, đồng tri Thẩm hình viện sự.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 史臣吳士連曰：前聖之道，非孔子無以明；後 …… [22b*9*1]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Tiền thánh chi đạo, phi Khổng Tử vô dĩ minh; hậu …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 … [22a] Thống thành [Lê] Cảnh Kỳ, lấy vào chính phủ làm Hành khiển.

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Tháng 9, lấy Hà Đức Lân làm Hành khiển tả ty.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 Mùa đông, tháng 10, đặt các quan cửa sông và tuần thú ở các xứ để xét bắt trộm cướp, mỗi xứ tùy vị trí xung yếu có thể đặt 3, 4 hay 5 đô¹.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Phan Phu Tiên nói: Nhà Trần từ sau khi Dụ Tông hoang dâm phóng túng, lại thêm Chiêm Thành xâm lược, quấy rối, thì giặc cướp rất nhiều. Chúng cướp của bắt người giữa ban ngày, pháp luật không thể ngăn cấm được. Quý Ly nắm quyền cai trị, tìm cách lùng bắt, mới hạn chế được một phần nào!

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 Tháng 12, xuống chiếu rằng quân lính và dân thường hễ ai trốn việc lao dịch [cho nhà nước] thì phải phạt 4 quan tiền, thích vào gáy 4 chữ, kẻ đầu mục thì xử tội chém, ruộng đất sung công.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Quý Ly soạn sách Minh đạo gồm 14 thiên dâng lên.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 Đại lược cho Chu công² là tiên thánh, Khổng Tử³ là tiên sư. Văn Miếu đặt tượng Chu Công [22b] ở chính giữa, nhìn về phương nam⁴, Khổng Tử ở phía bên, nhìn về phương tây. Cho sách Luận ngữ⁵ có bốn chỗ đáng ngờ, như Khổng Tử ra mắt nàng Nam Tử⁶, Khổng Tử bị hết lương ở nước Trần⁷, Công Sơn, Phật Hất⁸ cho gọi, mà Khổng Tử đều muốn tới giúp… cho Hàn Dũ là “đạo nho”⁹; cho bọn Chu Mậu Thúc¹⁰, Trình Di¹¹, Dương Thi¹², La Trọng Tố¹³, Lý Diên Bình¹⁴, Chu Tử¹⁵, tuy học rộng nhưng ít tài, không sát với sự việc, chỉ thạo cóp nhặt [văn chương người xưa]. Thượng hoàng ban chiếu dụ khen.

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Quốc tử trợ giáo Đoàn Xuân Lôi dâng thư nói bàn thế là không phải, bị đày đi châu gần.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 (Xuân Lôi người xã Ba Lỗ, huyện Tân Phúc¹⁶ là người thông minh, nhanh trí, hiểu biết, có kinh nghiệm, sau làm quan đến Trung thư hoàng môn thị lang kiêm tri Ái Châu thông phán, chết tại chức). [Xuân Lôi] khai là Đào Sư Tích có xem thư ấy, nên Sư Tích bị giáng làm Trung thị lang đồng tri thẩm hình viện sự.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Đạo của tiên thánh nếu không có Khổng Tử thì không ai phát huy được; hậu …

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 ^⇡ 1 CMCB tr.10 chú rằng: Mỗi đô là 30 người.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 ^⇡ 2 Chu Công: tức Chu Công Đán, con Văn Vương, người định ra quan chế, lễ nhạc. Đời sau nói đến lễ, nhạc, phần nhiều nhắc đến Chu Công.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 ^⇡ 3 Khổng Tử: tên là Khâu, tên tự là Trọng Ni, người nước Lỗ thời Xuân Thu, đã san định Lục kinh, là sách kinh điển của Nho giáo, trở thành ông tổ của nho gia.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 ^⇡ 4 Tượng trưng cho ngôi vị của thiên tử.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 ^⇡ 5 Luận ngữ: là sách ghi những lời của Khổng Tử, do học trò của ông biên tập, được coi là sách kinh điển của nho gia.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 ^⇡ 6 Xem Luận ngữ thiên Ung dã, Nam Tử là vợ Vệ Linh Công, đẹp nhưng rất dâm dật.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 ^⇡ 7 Xem Luận ngữ thiên Vệ Linh Công, Khổng Tử từ nước Vệ sang nước Trần, dọc đường bị hết lương ăn, người đi theo đói đến nỗi không đứng dậy được.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 ^⇡ 8 Xem Luận ngữ thiên Dương hóa, Công Sơn tức Công Sơn Phất Nhiễu, làm quan tể của họ Quý, giữ ấp Phi làm phản. Phật Hất là quan tể ấp Trung Mâu, gia thần của quan đại phu Triệu Giản Tử nước Tần.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 ^⇡ 9 Hàn Dũ: tên tự là Thoái Chi, cũng gọi là Hàn Xương Lê, người Nam Dương, là một danh nho đời Đường.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 ^⇡ 10 Chu Mậu Thúc là tên tự của Chu Đôn Di đời Tống, hiệu là Liêm Khê tiên sinh, soạn Thái cực đồ và sách Thông thư, là ông tổ của phái Lý học.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 ^⇡ 11 Trình Hiệu, Trình Di: là hai anh em, học trò Chu Đôn Di. Trình Hiệu, hiệu là Minh Đạo tiên sinh, có san định lại sách Tính lý và thuyết Thái cực đồ. Trình Di, hiệu là Chính Thúc, hiệu là y Xuyên tiên sinh, là em Trình Hiệu, có làm truyện cho kinh Dịch và kinh Xuân thu.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 ^⇡ 12 Dương Thi: tên tự là Trung Lập, hiệu là Quy Sơn tiên sinh, học trò của Trình Di.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 ^⇡ 13 Trọng Tố: là tên của La Tùng Ngạn, hiệu là Dự Chương tiên sinh, học trò Dương Thi. Ông ở ẩn, đọc sách, không ra làm quan.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 ^⇡ 14 Lý Diên Bình: tức Lý Đồng, tên hiệu là Diên Bình tiên sinh, là học trò La Tùng Ngạn và là thầy học Chu Hy, nổi tiếng về Lý học.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 ^⇡ 15 Chu Tử: tức Chu Hy, tên tự là Nguyên Hối (sau đổi là Trọng Hối), khi mất được tòng tự ở Văn Miếu nên gọi là Chu Tử, là người tập đại thành của phái Lý học đời Tống.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 ^⇡ 16 Huyện Tân Phúc: sau là huyện Đa Phúc, nay thuộc huyện Sóc Sơn, Hà Nội.