Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thiếu Đế (Phụ: Hồ Quý Ly, Hồ Hán Thương) [BK8, 35a35b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 史臣吳士連曰：季犛至是罪惡貫盈矣。[35a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Quý Ly chí thị tội ác quán doanh hĩ.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 陳沆先期交懽将相矣。[35a*1*16]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Trần Hàng tiên kì giao hoan tướng tướng hĩ.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 苟䏻臨機而斷聲以弑君之罪，倂可永誅之，則名正言順而事濟矣。[35a*2*8]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Câu năng lâm cơ nhi đoạn, thanh dĩ thích quân chi tội, tính Khả Vĩnh tru chi, tắc danh chính ngôn thuận nhi sự tế hĩ.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 惜其猶豫懾怯，以取敗也。[35a*3*17]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Tích kì do dự nhiếp khiếp, dĩ thủ bại dã.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 六月，季犛自稱國祖章皇，服蒲黃色，居仁壽宫，依太子例，出入用黃盖十二柄。子漢蒼稱攝太傅，居皇元殿之右。[35a*5*2]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Lục nguyệt, Quý Ly tự xưng Quốc Tổ Chương Hoàng, phục bồ hoàng sắc, cư Nhân Thọ cung, y Thái tử lệ, xuất nhập dụng hoàng cái thập nhị bính. Tử Hán Thương xưng Nhiếp thái phó, cư Hoàng Nguyên điện chi hữu.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 元澄為司徒。[35a*7*9]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Nguyên Trừng vi Tư đồ.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 榜文曰：「奉攝政國祖章皇，但稱予，而未敢稱朕。」[35a*7*14]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Bảng văn viết: “Phụng nhiếp chính Quốc Tổ Chương Hoàng, đản xưng dư, nhi vị cảm xưng trẫm”.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 史臣吳士連曰：楚公子圉未篡之前，設服離 [35a*9*1] 衛蒲宫，有前踞傲整居，先露其氣，以挫折於人，人無或違，然後無所忌憚，而大肆其惡。[35b*1*1]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Sở công tử Ngữ vị soán chi tiền, thiết phục li vệ bồ cung, hữu tiền cứ ngạo chỉnh cư, tiên lộ kì khí, dĩ tỏa triết ư nhân, nhân vô hoặc vi, nhiên hậu vô sở kị đạn, nhi đại tứ kì ác.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 胡氏所為，同出一軌 。[35b*2*17]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Hồ thị sở vi, đồng xuất nhất quỹ.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 秋，七月，清化古滕人阮用甫上書，其畧曰：「章皇何號？蒲黃何色？𥘾先帝顧托何？」季犛囚數日餘乃釋。[35b*2*17]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Thu, thất nguyệt, Thanh Hóa Cổ Đằng nhân Nguyễn Dụng Phủ thượng thư, kì lược viết: “Chương Hoàng hà hiệu? Bồ hoàng hà sắc? Nhị tiên đế cố thác hà?” Quý Ly tù số nhật dư nãi thích.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 〇八月，盗阮汝盖竄鐵山，偽造寳鈔行使。[35b*6*4]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 〇 Bát nguyệt, đạo Nguyễn Nhữ Cái thoán Thiết Sơn, ngụy tạo bảo sao hành sử.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 會順宗見弑，渴真被殺，遂招誘良民得眾萬餘徃來立石、底江、歷山、沱江、傘圓等處，恣行侵掠，州縣不能制。[35b*7*1]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Hội Thuận Tông kiến thích, Khát Chân bị sát, toại chiêu dụ lương dân, đắc chúng vạn dư, vãng lai Lập Thạch, Để Giang, Lịch Sơn, Đà Giang, Tản Viên đẳng xứ, tứ hành xâm lược, châu huyện bất năng chế.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 〇九月，移杲田罪人就清化湘没 …… [35b*9*7]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 〇 Cửu nguyệt, di Cảo Điền tội nhân tựu Thanh Hóa Tương Một …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 [35a] Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Quý Ly đến đây tội ác đã chất đầy rồi. Trần Hãng đã đi lại, hẹn ước với các tướng văn tướng võ từ trước, nếu biết thừa cơ quyết đoán, vạch tội giết vua của Quý Ly, hiệp sức với Khả Vĩnh mà giết nó đi, thì danh chính ngôn thuận, mà việc cũng xong rồi. Đáng tiếc lại do dự, sợ sệt, đến nỗi chuốc lấy bại vong.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Tháng 6, Quý Ly tự xưng là Quốc Tổ Chương Hoàng, mặc áo màu bồ hoàng¹, ở cung Nhân Thọ, ra vào theo lệ thái tử², dùng 12 chiếc lọng vàng. Con là Hán Thương xưng là Nhiếp thái phó, ở bên hữu điện Hoàng Nguyên. Nguyên Trừng làm tư đồ. Bảng văn thì đề là Phụng Nhiếp Chính Quốc Tổ Chương Hoàng, chỉ xưng là “dư” mà chưa dám xưng “trẫm”³.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Công tử Ngữ nước Sở trước khi cướp ngôi, đặt phục chế, bày [35b] quân hầu, kết cỏ bồ như cung vua, ngang nhiên ngạo mạn, lộ vẻ hung hăng để làm nhụt chí mọi người. Thấy không ai dám chống lại, bấy giờ mới không còn kiêng sợ gì nữa mà trổ hết ngón ác⁴. Việc làm của họ Hồ cũng cùng một duộc!

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Mùa thu, tháng 7, Nguyễn Dụng Phủ, người Cổ Đằng⁵ phủ Thanh Hóa dâng thư đại ý nói rằng:

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 Chương Hoàng là hiệu gì? Bồ hoàng là sắc gì? Đối với việc phó thác cuả tiên đế thì thế nào?

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Quý Ly bắt giam mấy ngày rồi tha.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 Tháng 8, tên cướp Nguyễn Nhữ Cái trốn vào núi Thiết Sơn làm giả tiền giấy tiêu dùng. Gặp lúc Thuận Tông bị giết, Khát Chân bị chém, mới chiêu dụ dân lành được hơn vạn người, hoạt động ở các xứ Lập Thạch, sông Đáy, Lịch Sơn⁶, sông Đà, Tản Viên, cướp bóc bừa bãi, các châu huyện không sao chống được.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Tháng 9, dời các tội nhân giam ở Cảo Điền vào xã Tương Một, Thanh Hóa.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 ^⇡ 1 Màu bồ hoàng: màu vàng như nhị hoa xương bồ.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 ^⇡ 2 CMCB 11 chép là “thiên tử”, có lẽ hợp lý hơn.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 ^⇡ 3 ”Dư” là đại từ ngôi thứ nhất, nghĩa làm “ta”, dùng cho mọi người, còn “trẫm” là tiếng tự xưng, chỉ riêng vua được dùng.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 ^⇡ 4 Công tử Ngữ nước Sở khi hội thề với các nước ở đất Quắc, mặc áo đẹp như áo vua, có quân hầu cầm giáo mác hộ vệ, kết cỏ bồ làm chỗ ở tại nơi thề như cung vua. Sau này, giết Giáp Ngao, là vua Sở, lên làm vua tức Sở Linh Vương (xem Tả truyện, Lỗ Chiêu Công năm thứ 1).

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 ^⇡ 5 Cổ Đằng: là tên giáp, thuộc huyện Hoằng Hóa, tỉnh Thanh Hóa.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 ^⇡ 6 Lịch Sơn: thuộc huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang ngày nay.