Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thánh Tông Hoàng Đế [BK5, 25a25b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

Tách câu và Phiên âm

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 …… 天感夫人，尋󰀋為后。[25a*1*1]

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 … Thiên Cảm phu nhân, tầm sách vi hậu .

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 〇冬，十一月，十一日，皇長子昑生（昑丘錦切）封弟光啓為昭明大王。[25a*1*10]

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 〇 Đông, thập nhất nguyệt, thập nhất nhật, Hoàng trưởng tử Khâm sinh (khâm khâu cẩm thiết), phong đệ Quang Khải vi Chiêu Minh Đại vương.

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 聖宗皇帝 [25a*3*1]

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 THÁNH TÔNG HOÀNG ĐẾ

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 （諱晃，太宗適長子也，母顯慈順天皇太后李氏。因太宗夢上帝授以寶劎，后遂有娠。以天應正平九年，庚子九月，二十五日，午時誕生，尋立為皇太子。太宗遜位，遂𡸈大寶，在位二十一年，遜位十年，壽五十一歲，崩于仁壽宫，塟裕陵。[25a*3*5]

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 (Húy Hoảng, Thái Tông thích trưởng tử dã, mẫu Hiển Từ Thuận Thiên Hoàng thái hậu Lý thị. Nhân Thái Tông mộng Thượng Đế thụ dĩ bảo kiếm, hậu toại hữu thần. Dĩ Thiên Ứng Chính BÌnh cửu niên, Canh Tí cửu nguyệt, nhị thập ngũ nhật, Ngọ thời đản sinh, tầm lập vi Hoàng thái tử. Thái Tông tốn vị, toại khởi đại bảo, tại vị nhị thập nhất niên, tốn vị thập niên, thọ ngũ thập nhất tuế, băng vu Nhân Thọ cung, táng Dụ Lăng.

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 帝忠孝人恕，尊賢重道，父作於前，子述扵後，陳定基業固矣。然優游三昧，探 [25a*5*32] 賾?一乘，非帝王之善治也。）[25a*6*12]

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 Đế trung hiếu nhân thứ, tôn hiền trọng đạo, phụ tác ư tiền, tử thuật ư hậu, Trần định cơ nghiệp cố hĩ. Nhiên ưu du tam muội, thám trách nhất thừa, phi đế vương chi thiện trị dã.

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 紀未，紹隆二年（宋開慶元年）。[25a*8*1]

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 Kỷ Mùi, Thiệu Long nhị niên (Tống Khai Khánh nguyên niên).

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 春，正月，陳守度夫人靈慈國母。[25a*8*12]

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 Xuân, chính nguyệt, Trần Thủ Độ phu nhân Linh Từ Quốc mẫu Trần thị hoăng.

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 陳氏薨陳氏稱國母者本前吳夫人號，即后 [25a*9*6] 也。[25b*1*1]

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 Trần thị xưng Quốc mẫu giả, bản tiền Ngô phu nhân hiệu, tức Hậu dã.

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 太宗以靈慈嘗為李惠宗后，不忍以公主稱，故封為國母，亦后之别。[25b*1*2]

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 Thái Tông dĩ Linh Từ thường vi Lý Huệ Tông Hậu, bất nhẫn dĩ Công chúa xưng, cố phong vi Quốc mẫu, diệc Hậu chi biệt.

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 各其輿服僕御視后。[25b*2*9]

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 Các kì dư phục bộc ngự thị Hậu.

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 史臣吳士連曰：靈慈𥘉㱕李惠宗，非正也；後㱕陳守度，失節也。[25b*3*1]

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Linh Từ sơ quy Lý Huệ Tông, phi chính dã; hậu quy Trần Thủ Độ, thất tiết dã.

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 然而其女昭皇禪陳，順天又為太宗后，生聖宗。[25b*4*7]

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 Nhiên nhi kì nữ Chiêu Hoàng thiền Trần, Thuận Thiên hựu vi Thái Tông Hậu, sinh Thánh Tông.

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 安生與太宗生釁，靈慈調之使和，再為兄弟如𥘉。[25b*5*7]

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 An Sinh dữ Thái Tông sinh hấn, Linh Từ điều chi sử hòa, tái vi huynh đệ như sơ.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 及元人間道入冦，京城失守，靈慈在黄江保眾皇太子、宫嬪、妃主，及諸將妻子免於盗賊，又按驗諸家舟船之匿車噐者，盡送于軍。[25b*6*8]

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 Cập Nguyên nhân gian đạo nhập khấu, kinh thành thất thủ, Linh Từ tại Hoàng giang bảo chúng Hoàng thái tử, cung tần, phi chủ, cập chư tướng thê tử miễn ư đạo tặc, hựu án nghiệm chư gia chu thuyền chi nặc xa khí giả, tận tống vu quân.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 其相陳家内治之功為多，而報李氏，則 …… [25b*9*4]

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 Kì tương Trần gia nội trị chi công vi đa, nhi báo Lý thị, tắc …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 … [25a] Thiên Cảm phu nhân. Ít lâu sau, phong làm hoàng hậu.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 Mùa đông, tháng 11, ngày 11, hoàng trưởng tử Khâm sinh.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Phong em là Quang Khải làm Chiêu Minh Đại Vương.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 THÁNH TÔNG HOÀNG ĐẾ

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 (Tên húy là Hoảng, con trưởng dòng đích của Thái Tông. Mẹ là Hiển Từ Thuận Thiên hoàng thái hậu Lý thị, nhân Thái Tông chiêm bao thấy thượng đế trao cho gươm báo, hậu có mang. Năm Canh Tý, Thiên Ứng Chính Bình năm thứ 9 (1240) tháng 9, ngày 25, giờ Ngọ sinh, sau đó lập làm hoàng thái tử. Thái Tông băng¹, liền lên ngôi báu, ở ngôi 21 năm, nhường ngôi 13 năm, thọ 51 tuổi, băng ở cung Nhân Thọ, táng ở Dụ Lăng. Vua trung hiếu nhân thứ, tôn hiền trọng đạo, cha khai sáng trước, con kế thừa sau, cơ nghiệp nhà Trần được bền vững vậy! Nhưng ưu du tam muội², tìm dấu đạo nhất thừa³ thì không phải phép trị nước hay của đế vương).

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 Kỷ Mùi, Thiệu Long năm thứ 2 [1259], (Tống Khai Khánh năm thứ 1).

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Mùa xuân, tháng giêng, phu nhân Trần Thủ Độ là Linh Từ quốc mẫu Trần thị mất.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 Trần thị được gọi là quốc mẫu vì đó vốn là hiệu của Ngô phu nhân trước kia, tức là hoàng hậu, [25b] Thái Tông thấy Linh Từ đã từng làm hoàng hậu của Lý Huệ Tông, không nỡ gọi là công chúa, cho nên phong làm quốc mẫu, cũng là biệt danh của hoàng hậu. Xe kiệu, mũ áo, quân hầu của bà đều ngang với hoàng hậu.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Linh Từ trước lấy Lý Huệ Tông là bất chính, sau lấy Trần Thủ Độ là thất tiết. Thế nhưng con gái bà là Chiêu Hoàng nhường ngôi cho nhà Trần. Thuận Thiên lại là hoàng hậu của Thái Tông, sinh ra Thánh Tông. Yên Sinh Vương có hiềm khích với Thái Tông, Linh Từ đã điều đình hòa giải, lại tình nghĩa anh em như xưa.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 Đến khi người Nguyên tắt đường vào cướp, kinh thành thất thủ, Linh Từ ở Hoàng Giang, giữ gìn hoàng thái tử, cung phi, công chúa và vợ con các tướng soái thoát khỏi giặc cướp, lại khám xét thuyền các nhà chứa giấu quân khí đều đưa dùng vào việc quân. Công của bà giúp nhà Trần trong việc nội trị thì nhiều mà phần báo đáp nhà Lý thì …

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 ^⇡ 1 Đúng ra là Thái Tông nhường ngôi.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 ^⇡ 2 Tam muội: (hay Tam ma địa, Tam ma đế…) là phiên âm tiếng Phạn Samàdhi, có nghĩa là tập trung tư tưởng cao độ, được coi là thiền định (dhyàna) ở bậc cao. Theo Phật giáo, đạt được phép Tam muội thì lìa dứt được mọi tạp niệm, tà đoan, tâm linh không còn bị xao động nữa.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 ^⇡ 3 Nhất thừa: tiếng Phạn là Ekayàna, có nghĩa là “cỗ xe duy nhất”. Phật giáo quan niệm giáo pháp của mình là cỗ xe duy nhất có thể chở người ta đến Niết Bàn. Ở đây có nghĩa là giáo lý của nhà Phật.