Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Nhân Tông Hoàng Đế [BK5, 58a58b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 獲降表一篋。[58a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … hoạch hàng biểu nhất khiếp.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 上皇命焚之，以安反側。惟向之行者，𨿽身在虜庭，亦遙議以流死，田產没官，去其國姓。[58a*1*6]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Thượng hoàng mệnh phàn chi, dĩ an phản trắc. Duy hướng chi hàng giả, tuy thân tại lỗ đình, diệc dao nghị dĩ lưu tử, điền sản một quan, khứ kì quốc tính.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 如陳鍵、靖國之子改姓為枚。[58a*3*1]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Như Trần Kiện, Tịnh Quốc chi tử cải tính vi Mai.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 餘以例改，如枚弄之軰。[58a*3*12]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Dư dĩ lệ cải như Mai Lộng chi bối.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 益稷以骨肉之親，治罪𨿽同，不忍改姓，及斥名，乃命曰妸陳，謂其柔懦似婦人也。[58a*4*2]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Ích Tắc dĩ cốt nhục chi thân, trị tội tuy đồng, bất nhẫn cải tính, cập xích danh, nãi mệnh viết Ả Trần, vị kì nhu nhu tự phụ nhân dã.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 故，當時記載皆稱妸陳、枚鍵焉。[58a*5*14]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Cố, đương thời ký tải giai xưng Ả Trần, Mai Kiện yên.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 〇有鄧龍者，帝之近臣，文學優贍，爵至下品，嘗預銓注。[58a*6*8]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 〇 Hữu Đặng Long giả, đế chi cận thần, văn học ưu thiệm, tước chí hạ phẩm, thường dự thuyên chú.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 帝欲以為翰林學士，上皇止之。[58a*7*9]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Đế dục dĩ vi Hàn lâm học sĩ, Thượng hoàng chỉ chi.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 内𢙇不平，至是亦降虜。[58a*8*2]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Nội hoài bất bình, chí thị diệc hàng lỗ.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 及敗見獲，斬之以徇。[58a*8*11]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Cập bại kiến hoạch, trảm chi dĩ tuân.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 〇上皇幸天長行宫，有詩云：景清幽物亦清幽，十一 [58a*9*1] 𠎣洲此一洲，百部笙𰙔禽百舌，天行奴僕橘千頭，月無事照人無事，水有秋涵天有秋，四海已清塵以靜，今年逰勝昔年逰。[58b*1*1]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 〇 Thượng hoàng hạnh Thiên Trường hành cung, hữu thi vân: Cảnh thanh u vật diệc thanh u, Thập nhất tiên châu thử nhất châu, Bách bộ sênh ca cầm bách thiệt, Thiên hàng nô bộc quất thiên đầu, Nguyệt vô sự chiếu nhân vô sự, Thủy hữu thu hàm thiên hữu thu, Tứ hải dĩ thanh trần dĩ tĩnh, Kim niên du thắng tích niên du.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 盖感於經两戰代而𭛁也。[58b*3*10]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Cái cảm ư kinh lưỡng chiến đại nhi phát dã.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 夏六月至冬十月，旱。[58b*4*2]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Hạ lục nguyệt chí đông thập nguyệt, hạn.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 庚寅，六年（元至元二十七年）。[58b*5*1]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Canh Dần, lục niên (Nguyên Chí Nguyên nhị thập thất niên).

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 春，二月，󰱇文官分治諸路。[58b*5*12]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Xuân, nhị nguyệt, tuyển văn quan phân trị chư lộ.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 帝親征哀牢。[58b*5*23]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Đế thân chinh Ai Lao.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 朝臣諫曰：「胡虜𥘉退，瘡痍未定，𡸈可興兵？」帝曰：「秪可以此時出兵耳。[58b*6*5]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Triều thần gián viết: “Hồ lỗ sơ thoái, sang di vị định, há khả hưng binh?” Đế viết: “Chỉ khả dĩ thử thời xuất binh nhĩ.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 夫虜退後，三境必未我土，馬物故勢不䏻振，将有内侮，故大舉以示威。」[58b*7*12]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Phu lỗ thoái hậu, tam cảnh tất vị ngã thổ, mã vật cố thế bất năng chấn, tương hữu nội vũ, cố đại cử dĩ thị uy”.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 群臣咸曰：「𡸈不知民勞為可慮，所可慮者有大於 …… [58b*9*1]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Quần thần hàm viết: “Khởi bất tri dân lao vi khả lự, sở khả lự giả hữu đại ư …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 … [58a] bắt được cả một hòm biểu xin hàng. Thượng hoàng sai đốt hết đi để yên lòng những kẻ phản trắc. Chỉ có kẻ nào đầu hàng trước đây, thì dẫu bản thân ở triều đình giặc, cũng kết án vắng mặt, xử tội đi đày hoặc tử hình, tịch thu điền sản, sung công, tước bỏ quốc tính. Như Trần Kiện là con của Tĩnh Quốc thì đổi làm họ Mai. Người khác cứ theo lệ ấy mà đổi, như bọn Mai Lộng, Ích Tắc là chỗ tình thân cốt nhục, tuy trị tội cũng thế, nhưng không nỡ đổi họ xóa tên, chỉ gọi là Ả Trần, có ý chê hắn hèn nhát như đàn bà vậy. Vì thế, những ghi chép đương thời đều gọi là Ả Trần, Mai Kiện…

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Có tên Đặng Long là cận thần của vua, rất giỏi văn học, tước đến hạ phẩm, đã được ghi chú để cất nhắc. Vua định cho làm Hàn lâm học sĩ, nhưng Thượng hoàng ngăn lại. Hắn mang dạ bất bình, đến giờ cũng hàng giặc. Giặc thua, hắn bị bắt, đem chém để răn bảo kẻ khác.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Thượng hoàng ngự đến hành cung Thiên Trường, có làm bài thơ rằng:

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Cảnh thanh u vật diệc thanh u,

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Thập nhất [58b] tiên châu, thử nhất châu.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Bách bộ sênh ca, cầm bách thiệt,

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Thiên hàng nô bộc quất thiên đầu.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Nguyệt vô sự chiếu nhân vô sự,

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Thuỷ hữu thu hàm thiên hữu thu.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Tứ hải dĩ thanh trần dĩ tính,

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 Kim niên du thắng tích niên du.

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 (Cảnh thanh u, vật cũng thanh u,

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 Mười một tiên châu, đây một châu.

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 Trăm giọng chim ca, trăm bộ sáo

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 Ngàn hàng cây quýt ngàn tên nô

¶ 55 Leave a comment on paragraph 55 0 Trăng vô sự soi người vô sự,

¶ 56 Leave a comment on paragraph 56 0 Nước vẻ thu ngậm trời vẻ thu.

¶ 57 Leave a comment on paragraph 57 0 Bốn biển đã quang, trần đã lặng.

¶ 58 Leave a comment on paragraph 58 0 Chuyến đi nay thắng chuyến đi xưa.)

¶ 59 Leave a comment on paragraph 59 0 Vì là xúc cảm về hai lần đánh giặc đã qua mà phát thành thơ vậy.

¶ 60 Leave a comment on paragraph 60 0 Hạn từ tháng 6 mùa hạ đến tháng 10 mùa đông.

¶ 61 Leave a comment on paragraph 61 0 Canh Dần, [Trùng Hưng] năm thứ 6 [1290], (Nguyên Chí Nguyên năm thứ 27).

¶ 62 Leave a comment on paragraph 62 0 Mùa xuân, tháng 2, chọn quan văn chia đi cai trị các lộ.

¶ 63 Leave a comment on paragraph 63 0 Vua thân đi đánh Ai Lao. Triều thần can rằng: “Giặc Hồ vừa rút, vết thương chưa lành, đâu đã có thể dấy binh đao!”.

¶ 64 Leave a comment on paragraph 64 0 Vua nói:

¶ 65 Leave a comment on paragraph 65 0 “Chỉ có thể lúc này ra quân thôi. Vì sau khi giặc rút, ba cõi tất cho là lính tráng, ngựa chiến của ta đã chết cả, thế không thể lên nổi, sẽ có sự khinh nhờn từ bên trong, cho nên phải cất quân lớn để thị uy”.

¶ 66 Leave a comment on paragraph 66 0 Bầy tôi đều nói:

¶ 67 Leave a comment on paragraph 67 0 “Nhà vua há chẳng biết làm nhọc dân là việc đáng lo, nhưng còn có việc đáng lo lớn hơn …