Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Nghệ Tông Hoàng Đế (Phụ: Hôn Đức Công Dương Nhật Lễ) [BK7, 35a35b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 史臣吳士連曰：賢者用世，常患人君不行所學，人君任賢，常恐賢者不從所好。[35a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Hiền giả dụng thế, thường hoạn nhân quân bất hành sở học, nhân quân nhiệm hiền, thường khủng hiền giả bất tòng sở hảo.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 故君臣相遇，自古為難。[35a*2*13]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Cố quân thần tương ngộ, tự cổ vi nan.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 我越儒者見用於時，不為不多，然而志功名者有之，志富貴者有之，「和光同塵」者有之，持禄保身者有之，未有其志道德，以致君澤民為念者也。[35a*3*4]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Ngã Việt nho giả kiến dụng ư thời, bất vi bất đa, nhiên nhi chí công danh giả hữu chi, chí phú quý giả hữu chi, “hòa quang đồng trần” giả hữu chi, trì lộc bảo thân giả hữu chi, vị hữu kì chí đạo đức, dĩ trí quân trạch dân vi niệm giả dã.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 如蘇憲誠之於李，朱文貞之於陳，殆庶幾焉。[35a*6*5]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Như Tô Hiến Thành chi ư Lý, Chu Văn Trinh chi ư Trần, đãi thứ cơ yên.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 然憲誠遇君者也，所以功業見乎。[35a*7*4]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Nhiên Hiến Thành ngộ quân giả dã, sở dĩ công nghiệp kiến hồ.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 當時文貞不遇者也，所以正學見於後世，姑以文貞言之，其事君者必犯顔，其出處也則以義，造就 [35a*7*17] 人才，則公卿皆出其門，髙尚風節，則天子不得而臣。[35b*1*1]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Đương thời Văn Trinh bất ngộ giả dã, sở dĩ chính học kiến ư hậu thế. Cô dĩ Văn Trinh ngôn chi, kì sự quân giả tất phạm nhan, kì xuất xứ dã tắc dĩ nghĩa, tạo tựu nhân tài, tắc công khanh giai xuất kì môn, cao thượng phong tiết, tắc thiên tử bất đắc nhi thần.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 况巖巖體貌而師道嚴，稜稜聲氣而佞人讋，天載之下，聞先生之風，能無廉其頑，而立其懦者乎？苟不求其故，󰰽知斯謚之稱情也哉。[35b*2*3]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Huống nham nham thể mạo nhi sư đạo nghiêm, lăng lăng thanh khí nhi nịnh nhân triệp, thiên tải chi hạ, văn tiên sinh chi phong, năng vô liêm kì ngoan, nhi lập kì nhu giả hồ? Câu bất cầu kì cố, thục tri tư thụy chi xưng tình dã tai.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 宜乎為我越儒宗，而從祀文廟也。[35b*4*18]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Nghi hồ vi ngã Việt nho tông, nhi tòng tự Văn Miếu dã.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 他如陳元旦，乃同姓之卿之贒者也，雖含忠憤之氣，而付國勢於無可奈何，避相位之權，而欲全家属於顛沛。[35b*5*13]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Tha như Trần Nguyên Đán, nãi đồng tính chi khanh chi hiền giả dã, tuy hàm trung phẫn chi khí, nhi phó quốc thế ư vô khả nại hà, tị tướng vị chi quyền, nhi dục toàn gia thuộc ư điên phái.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 之後張漢超，乃文學之臣之尤者也，[35b*8*1] 雖有骨鯁之直，而交歡於不當交，嫁女於不當嫁。[35b*8*15]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Chi hậu Trương Hán Siêu, nãi văn học chi thần chi vưu giả dã, tuy hữu cốt ngạnh chi trực, nhi giao hoan ư bất đương giao, giá nữ ư bất đương giá.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 於文貞 …… [35b*9*16]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Ư Văn Trinh …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 [35a] Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Người hiền được dùng ở đời, thường lo người làm vua không thi hành những điều sở học của mình. Người làm vua sử dụng người hiền thường lo người hiền không theo ý muốn của mình. Cho nên, vua [sáng] tôi [hiền] gặp nhau, từ xưa vẫn là rất khó.

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Những nhà nho nước Việt ta được dùng ở đời không phải không nhiều, nhưng kẻ thì chỉ nghĩ đến công danh, kẻ thì chuyên lo về phú quý, kẻ lại a dua với đời¹, kẻ chỉ cốt ăn lộc giữ thân, chưa có ai chịu để tâm đến đạo đức, suy nghĩ tới việc giúp vua nêu đức tốt, cho dân được nhờ ơn. Như Tô Hiến Thành đời Lý, chu Văn Tring đời Trần, có lẽ gần được như thế. Nhưng Hiến Thành gặp được vua (sáng suốt) cho nên công danh, sự nghiệp được thấy ngay đương thời. Văn Trinh không gặp vua (anh minh) nên chính học của ông, đời sau mới thấy được. Hãy lấy Văn Trinh mà nói, thờ vua tất thẳng thắn can ngăn, xuất xử thì làm theo nghĩa lý, đào tạo [35b] nhân tài thì công khanh đều ở cửa ông mà ra, tiết tháo cao thượng thì thiên tử cũng không thể bắt làm tôi được. Huống chi tư thế đường hoàng mà đạo làm thầy được nghiêm, giọng nói lẫm liệt mà bọn nịnh hót phải sợ. Ngàn năm về sau, nghe phong độ của ông, há không làm cho kẻ điêu ngoa thành liêm chính, người yếu hèn biết tự lập được hay sao? Nếu không tìm hiểu nguyên cớ, thì ai biết thụy hiệu của ông xứng đáng với con người của ông. Ông thực đáng được coi là ông tổ của các nhà nho nước Việt ta mà thờ vào Văn Miếu.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 Những người khác như Trần Nguyên Đán là bậc hiền tài trong các khanh sĩ cùng họ nhà vua, tuy mang khí phách trung phẫn, nhưng bó tay bỏ mặc vận nước không biết làm sao, lánh quyền tướng quốc để mong bảo toàn gia thuộc sau khi nước đổ. Trương Hán Siêu là ông quan văn học, vượt hẳn mọi người, tuy cứng cỏi, chính trực nhưng lại chơi với kẻ không đáng chơi, gả con gái cho người không đáng gả. Họ so với Văn Trinh, …

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 ^⇡ 1 Dịch thoát ý từ câu “hòa quang đồng trần”, nguyên là câu “hòa kỳ quang, đồng kỳ trần” (hòa chung ánh sáng, cùng chung bụi bặm) trong sách Đạo đức kinh của Lão Tử.