Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Nghệ Tông Hoàng Đế (Phụ: Hôn Đức Công Dương Nhật Lễ) [BK7, 31a31b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 之。[31a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … chi.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 嘗悔立日禮，日禮潜鴆之。[31a*1*2]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Thường hối lập Nhật Lễ, Nhật Lễ tiềm chậm chi.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 藝宗皇帝 [31a*2*1]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 NGHỆ TÔNG HOÀNG ĐẾ

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 附：昏德公楊日禮，一年 [31a*2*5]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Phụ: Hôn Đức Công Dương Nhật Lễ, nhất niên

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 （諱暊，明宗弟三子也，嫡母憲慈宣聖太皇太后，親生母與憲慈同母，即阮聖訓女嫁黎氏之所生女，明宗次妃黎氏者也。在位三年，遜位二十七年，壽七十四。[31a*3*1]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 (Húy Phủ, Minh Tông đệ tam tử dã, đích mẫu Hiến Từ Tuyên Thánh Thái hoàng thái hậu, thân sinh mẫu dữ Hiến Từ đồng mẫu, tức Nguyễn Thánh Huấn nữ giá Lê thị chi sở sinh nữ, Minh Tông thứ phi Lê thị giả dã. Tại vị tam niên, tốn vị nhị thập thất niên, thọ thất thập tứ.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 帝削平内難，光復洪圖，䂓恢功烈，炳 [31a*4*30] 彪宇宙。[31a*5*12]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Đế tước bình nội nan, quang phục hồng đồ, quy khôi công liệt, bính bưu vũ trụ.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 然恭儉有餘，而剛斲不足。[31a*5*15]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Nhiên cung kiệm hữu dư, nhi cương trác bất túc.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 外冦侵犯京畿，内姦覬覦神噐社稷消剥，以至於亡。）[31a*5*25]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Ngoại khấu xâm phạm kinh kì, nội gian ký du thần khí xã tắc tiêu bác, dĩ chí ư vong).

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 庚戌，紹慶元年（十月以前楊日禮大定二年，[31a*7*1] 明洪武三年）。春，正月，明帝親製祝文，命朝天宫道士閻原復賫牲幣來，致祭于傘圓山及瀘江諸水神。[31a*7*19]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Canh Tuất, Thiệu Khánh nguyên niên (thập nguyệt dĩ tiền Dương Nhật Lễ Đại Định nhị niên, Minh Hồng Vũ tam niên). Xuân, chính nguyệt, Minh đế thân chế chúc văn, mệnh Triều Thiên cung đạo sĩ Diêm Nguyên Phục tê sinh tệ lai, trí tế vu Tản Viên sơn cập Lô giang chư thủy thần.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 夏，四月，閻原復入國 [31a*9*12] 都，敬行祀事󰍶，刻文于石紀其事，然後辝㱕。[31b*1*1]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Hạ, tứ nguyệt, Diêm Nguyên Phục nhập quốc đô, kính hành tự sự tất, khắc văn vu thạch kỷ kì sự, nhiên hậu từ quy.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 〇日禮僣位，縱酒淫逸，日事宴遊，好為雜技之戲，欲復姓楊，宗室百官皆失望。[31b*1*19]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 〇 Nhật Lễ tiếm vị, tung tửu dâm dật, nhật sự yến du, hiếu vi tạp kĩ chi hí, dục phục tính Dương, tông thất bá quan giai thất vọng.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 〇秋，九月，二十日，太宰元晫及子元偰等誅日禮，不克死之。[31b*3*10]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 〇 Thu, cửu nguyệt, nhị thập nhật, Thái tể Nguyên Trác cập tử Nguyên Tiết đẳng tru Nhật Lễ, bất khắc tử chi.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 是日夜，元晫父子及天寕公主二子率宗室諸人入城誅日禮。[31b*4*13]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Thị nhật dạ, Nguyên Trác phụ tử cập Thiên Ninh Công chúa nhị tử suất tông thất chư nhân nhập thành tru Nhật Lễ.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 日禮踰墻，伏新橋下。[31b*5*18]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Nhật Lễ du tường, phục tân kiều hạ.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 眾搜不得，遂散㱕。[31b*6*7]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Chúng sưu bất đắc, toại tán quy.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 天相明，日禮入宫，分人收捕主謀者 [31b*6*14] 十八人，元晫等皆被害。[31b*7*9]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Thiên tương minh, Nhật Lễ nhập cung, phân nhân thu bổ chủ mưu giả thập bát nhân, Nguyên Trác đẳng giai bị hại.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 史臣吳士連曰：日禮之干天位，為陳宗室者𡸈可恝（恝音戛，無戞愁貌）然坐視，使社稷移他姓哉！當是 …… [31b*8*1]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Nhật Lễ chi can thiên vị, vi Trần tông thất giả há khả kiết (kiết âm kiết, vô kiết sầu mạo) nhiên tọa thị, sử xã tắc di tha tính tai! Đương thị …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 … [31a] ấy. Bà từng hối tiếc về việc lập Nhật Lễ. Nhật Lễ ngấm ngầm đánh thuốc độc giết bà.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 NGHỆ TÔNG HOÀNG ĐẾ

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 (Phụ: HÔN ĐỨC CÔNG DƯƠNG NHẬT LỄ, 1 năm)

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Tên húy là Phủ, con thứ ba của Minh Tông. Mẹ đích là Hiến Từ Tuyên Thánh thái hoàng thái hậu, mẹ đẻ là thứ phi họ Lê của Minh Tông, em gái cùng mẹ với Hiến Từ, do con gái của Nguyễn Thánh Huấn lấy một người họ Lê sinh ra. Ở ngôi 3 năm, nhường ngôi 27 năm, thọ 74 tuổi. Vua dẹp yên được tai nạn bên trong, khôi phục được cơ đồ to lớn. Công nghiệp lớn lao, sáng lòa vũ trụ. Song cung kính kiệm ước thì có thừa mà cương nghị, quyết đoán lại không đủ, bên ngoài thì quân giặc xâm phạm kinh kỳ, bên trong thì gian thần ngấp nghé ngôi báu. Xã tắc suy mòn, rồi đến diệt vong.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 Canh Tuất, [Thiệu Khánh] năm thứ 1 [1370], (từ tháng 10 trở về trước là Dương Nhật Lễ, Đại Định năm thứ 2, Minh Hồng Vũ năm thứ 3).

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Mùa xuân, tháng giêng, vua Minh tự làm bài chúc văn, sai Diêm Nguyên Phục, đạo sĩ cung Triều Thiên, đem lễ trâu và lụa, đền tế thần núi Tản Viên và các thủy thần sông Lô.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Mùa hạ, tháng 4, Diêm Nguyên phục vào kinh đô nước ta, [31b] làm lễ tế xong, khắc bài văn vào đá ghi việc đó vào rồi từ biệt về nước.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Nhật Lễ tiếm vị, rượu chè dâm dật, hằng ngày chỉ rong chơi, thích các trò hát xướng, muốn đổi lại họ là Dương. Người tôn thất và các quan đều thất vọng.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Mùa thu, tháng 9, ngày 20, thái tể Nguyên Trác cùng con là Nguyên Tiết giết Nhật Lễ không được, bị giết.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Đêm hôm ấy, cha con Nguyên Trác và hai người con của công chúa Thiên Ninh¹ đem người tôn thất vào thành định giết Nhật Lễ. Nhật Lễ trèo qua tường, nấp dưới cầu mới. Mọi người lùng không thấy, giải tán ra về. Khi trời sắp sáng, Nhật Lễ vào cung, chia người đi bắt 18 người chủ mưu. Bọn Nguyên Trác đều bị hại.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Nhật Lễ tiếm ngôi trời, là người tôn thất nhà Trần lẽ nào lại có thể điềm nhiên ngồi nhìn để cho xã tắc dời sang họ khác? Lúc …

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 ^⇡ 1 Công chúa Thiên Ninh: là con gái Minh Tông do bà Hiến Từ sinh ra. Hai người con bà sử không nói rõ tên.