Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Minh Tông Hoàng Đế [BK6, 49a49b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 利行師，占城無瘴毒，且前世帝王親征，多擒其主，不若釋彼而征占之為愈。」[49a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … lợi hành sư, Chiêm Thành vô chướng độc, thả tiền thế Đế vương thân chinh, đa cầm kì chủ, bất nhược thích bỉ nhi chinh Chiêm chi vi dũ”.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 上皇曰：「朕為民父母，苟生民陷於塗炭，當急救之，𡸈較險易利鈍哉。」[49a*2*11]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Thượng hoàng viết: “Trẫm vi dân phụ mẫu, câu sinh dân hãm ư đồ than, đương cấp cứu chi, há giảo hiểm dịch lợi độn tai”.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 克終󰥭謝曰：「聖度包荒，非臣愚所能及。」[49a*3*18]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Khắc Chung bái tạ viết: “Thánh độ bao hoang, phi thần ngu sở năng cập”.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 𥘉，上皇将征牛吼，占昭人詣闕上書丁寕，以舉寨降，則刻符為信。[49a*4*15]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Sơ, Thượng hoàng tương chinh Ngưu Hống, Chiêm Chiếu nhân nghệ khuyết thượng thư đinh ninh, dĩ cử trại hàng, tắc khắc phù vi tín.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 上皇方圖，登其寨城，倣漢武登单于󰉟故事，及親征，分命昭義侯負螟領軍，由清化道以應。官軍仍論之曰：「占昭寨已有降約，必待官軍 [49a*6*2] 至，無妄動。」[49a*8*16]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Thượng hoàng phương đồ, đăng kì trại thành, phỏng Hán Vũ đăng đơn vu đài cố sự, cập thân chinh, phân mệnh Chiêu Nghĩa hầu phụ Minh lĩnh quân, do Thanh Hóa đạo dĩ ứng. Quan quân những luận chi viết: “Chiêm Chiếu trại dĩ hữu hàng ước, tất đãi quan quân chí, vô vọng động”. 

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 上皇至忙越駐驛，賜名太平府，有博子泉，賜名清 [49a*9*1] 水。泉昭義侯至占昭，欲邀功擊之，遂敗，宣威將軍武斯宏陣前力戰，死之。[49b*1*1]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Thượng hoàng chí Mường Việt trú dịch, tứ danh Thái Bình phủ, hữu Bác Tử tuyền, tứ danh Thanh Thủy tuyền. Chiêu Nghĩa hầu chí Chiêm Chiếu, dục yêu công kích chi, toại bại, Tuyên Uy tướng quân Vũ Tư Hoành trận tiền lực chiến tử chi.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 上皇聞之曰：「已誤矣，然是行也。」[49b*2*10]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Thượng hoàng văn chi viết: “Dĩ ngộ hĩ, nhiên thị hành dã”.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 上皇自将，號令嚴明，威聲遠震，哀牢聞之奔潰。[49b*3*3]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Thượng hoàng tự tướng, hiệu lệnh nghiêm minh, uy thanh viễn chấn, Ai Lao văn chi bôn hội.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 及還至白鶴江，江中有石堆浩流，船多觸閣。[49b*4*2]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Cập hoàn chí Bạch Hạc giang, giang trung hữu thạch đồi hạo lưu, thuyền đa xúc các.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 聞其臣曰輔武大王。上皇𡧸禱曰：「御舟安行，則加褒賞。」[49b*4*19]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Văn kì thần viết Phụ Vũ Đại Vương. Thượng hoàng mật đảo viết: “Ngự chu an hành, tắc gia bao thưởng”.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 後興孝王討沱江蠻，泊白鶴江，夜夢神曰：「前年帝有褒賞之命，至是無聞。」[49b*6*2]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Hậu Hưng Hiếu vương thảo Đà Giang man, bạc Bạch Hạc giang, dạ mộng thần viết: “Tiền niên Đế hữu bao thưởng chi mệnh, chí thị vô văn”.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 興孝王回奏上皇，乃加封二字。鬼神靈應，信不誣矣。[49b*7*11]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Hưng Hiếu vương hồi tấu Thượng hoàng, nãi gia phong nhị tự. Quỷ thần linh ứng, tín bất vu hĩ.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 以武堯佐為入内行遣門下右司郎中。堯佐（洪州人）與弟農，上皇當宁 …… [49b*8*13]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Dĩ Vũ Nghiêu Tá vi Nhập nội hành khiển môn hạ hữu ti lang trung. Nghiêu Tá (Hồng Châu nhân) dữ đệ Nông, Thượng hoàng đương trữ …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 … [49a] lợi cho việc hành quân. Chiêm Thành không có lam chướng, khí độc, vả lại đế vương đời trước thân chinh, nhiều lần bắt được chúa nó. Chi bằng bỏ Ngưu Hống đấy mà đánh Chiêm Thành là hơn. Thượng hoàng nói:

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 “Trẫm là cha mẹ dân, nếu sinh dân mắc vào cảnh lầm than thì phải cứu gấp, chả lẽ đi so đo khó dễ lợi hại hay sao?”. Khắc Chung lạy tạ tâu rằng:

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 “Lòng thánh che chở, nuôi dưỡng rộng khắp, không phải là điều mà trí ngu tối của thần có thể nghĩ tới được”.

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Trước đây, khi Thượng hoàng sắp đi đánh Ngưu Hống, người Chiêm Chiêu đế cửa khuyết dâng thư, đinh ninh rằng sẽ xin đem cả trại ra hàng, nên đã khắc phù¹ làm tin. Thượng hoàng đang muốn lên trên thành trại của họ, bắt chước chuyện vua Hán Vũ Đế lên đài của chúa Hung Nô ngày xưa. Đến khi thân chinh, sai Chiêm Nghĩa hầu Phụ Minh chia quân từ đường Thanh Hóa tiến sang để tiếp ứng quân nhà vua và dặn rằng:

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 “Trại Chiêm Chiêu đã ước hẹn xin hàng, phải đợi quân ta tới, không được hành động liều”.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Thượng hoàng đến Mường Việt², đóng quân lại, ban tên [cho đất ấy] là phủ Thái Bình; [ở đây] có suối Bác Tử, ban tên là suối Thanh Thủy. [49b] Chiêu Nghĩa hầu tới Chiêm Chiêu, muốn tâng công, tấn công trại, bị thua. Tuyên uy tướng quân Vũ Tư Hoằng liều sức chiến đấu, chết tại trận. Thượng hoàng nghe tin nói: “Đã lỡ rồi!”.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 Song chiến dịch này, Thượng hoàng đích thân chỉ huy, hiệu lệnh nghiêm minh, uy thanh vang dội, Ai Lao nghe tiếng chạy tan.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Khi về đến sông Bạch Hạc, giữa sông có đá ngầm dọc theo dòng chảy. Thuyền đi thường bị chạm phải hay mắc cạn. Nghe nói thần sông ấy là Phụ Vũ Đại Vương. Thượng hoàng khấn thầm: “Nếu thuyền ngự đi được an toàn thì sẽ khen thưởng”.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 Sau này Hưng Hiếu Vương đi đánh man Đà Giang, đỗ thuyền trên sông Bạch Hạc, đêm thấy thần báo mộng rằng: “Năm trước vua có lệnh khen thưởng mà đến nay vẫn chưa thấy gì”.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Hưng Hiếu Vương về tâu lại, Thượng hoàng bèn phong thêm cho hai chữ. Quỷ thần thiêng liêng, ứng nghiệm, quả không sai là ngoa vậy.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 Lấy Vũ Nghiêu Tá làm Nhập nội hành khiển Môn hạ hữu ty lang trung.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Nghiêu Tá (người Hồng Châu) với em là Nông, …

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 ^⇡ 1 Phù là vật để làm tin, thường làm bằng tre, gỗ, đồng, ngọc có khắc chữ, chia làm hai, mỗi bên cầm một nữa, lúc cần chứng thực thì đem hai nửa ghép lại.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 ^⇡ 2 Mường Việt: nay là đất huyện Yên Châu, tỉnh Sơn La.