Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Minh Tông Hoàng Đế [BK6, 45a45b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 而還。[45a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … nhi hoàn.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 帝曰：「先帝櫛風沐雨，方擒其主。[45a*1*3]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Đế viết: “Tiên đế trất phong mộc vũ, phương cầm kì chủ.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 國父以重臣奉命，致偽主制能出奔（制能奔爪哇求援）但立種酋阿難為效城亞王。[45a*1*15]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Quốc phụ dĩ trọng thần phụng mệnh, trí ngụy chủ Chế Năng xuất bôn (Chế Năng bôn Trảo Oa cầu viện), đản lập chủng tù A Nan vi Hiệu Thành á vương.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 今威肅一王，爾威望非國父比，而予無居宫中，委以專征之寄，欲擒其主，其能濟乎？」[45a*3*6]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Kim Uy Túc nhất vương nhĩ, uy vọng phi Quốc phụ tỉ, nhi dư vô cư cung trung, ủy dĩ chuyên chinh chi ký, dục cầm kì chủ, kì năng tế hồ?”

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 盖自𠧨之辭也。[45a*4*19]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Cái tự cữu chi từ dã.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 丁卯，四年 [45a*6*1] （元泰定四年）。夏，五月，[45a*6*5] 雷震陵寝。[45a*6*14]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Đinh Mão, tứ niên (Nguyên Thái Định tứ niên). Hạ, ngũ nguyệt, lôi chấn lăng tẩm.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 群臣議其事，[45a*6*18] 詔罰少保陳克終行、遣段汝諧等有差。[45a*7*1]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Quần thần nghị kì sự, chiếu phạt Thiếu bảo Trần Khắc Chung, Hành khiển Đoàn Nhữ Hài đẳng hữu sai.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 震之明日，群臣會議于内人文局，王侯與陳克終、段汝諧休歇。[45a*7*16]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Chấn chi minh nhật, quần thần hội nghị vu Nội nhân văn cục, vương hầu dữ Trần Khắc Chung, Đoàn Nhữ Hài hưu hiết.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 克終言渉俳謔，[45a*9*2] 汝諧遽起去。[45a*9*8]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Khắc Chung ngôn thiệp bài hước, Nhữ Hài cự khởi khứ.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 克終言󰍶，眾皆笑。[45a*9*13] 

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Khắc Chung ngôn tất, chúng giai tiếu.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 為󰱑官所劾，詔罰克終、汝諧。[45b*1*1]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Vi Đài quan sở hặc, chiếu phạt Khắc Chung, Nhữ Hài.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 汝諧曰：「此間戲笑，臣已出去。」[45b*1*12]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Nhữ Hài viết: “Thử gian hí tiếu, thần dĩ xuất khứ”.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 帝曰：「汝諧聞知笑謔不䏻止，而又去之，是有意陷師于罪過，且為身計。」[45b*2*4]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Đế viết: “Nhữ Hài văn tri tiếu hước bất năng chỉ, nhi hựu khứ chi, thị hữu ý hãm sư vu tội quá, thả vi thân kế”.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 竟罰之。[45b*3*12]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Cánh phạt chi.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 有臣名效可，稱帝賢於英宗。[45b*3*16]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Hữu thần danh Hiệu Khả, xưng Đế hiền ư Anh Tông.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 帝變色止之曰：「夫人之譽人，謁賢於父，則其人素不孝於親，故出此言。」[45b*4*8]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Đế biến sắc chỉ chi viết: “Phu nhân chi dự nhân, yết hiền ư phụ, tắc kì nhân tố bất hiếu ư thân, cố xuất thử ngôn”.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 效可不能悅親，故帝言此以警之也。[45b*5*16]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Hiệu Khả bất năng duyệt thân, cố Đế ngôn thử dĩ cảnh chi dã.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 （效可為人以智巧存心。帝嘗出穿衣二給，令效可第其優劣，謂之曰：「一則太上親制，一則内人黎計所為，二者俱精妙。子指其實。」效可反襨再三，即摸棱持两端曰：「主上斯為主之善，臣下亦為臣下之善巧。」帝為之笑。[45b*6*11]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 (Hiệu Khả vi nhân dĩ trí xảo tồn tâm. Đế thường xuất xuyên y nhị cấp, lệnh Hiệu Khả đệ kì ưu liệt, vị chi viết: “Nhất tắc Thái thượng thân chế, nhất tắc nội nhân Lê Kế sở vi, nhị giả cụ tinh diệu. Tử chỉ kì thực”. Hiệu Khả phản phức tái tam, tức mô lăng trì lưỡng đoan viết: “Chúa thượng tư vi chúa chi thiện, thần hạ diệc vi thần hạ chi thiện xảo”. Đế vi chi tiếu.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 史臣吳士連曰：帝之此言，雖一時為效可而𭛁，…… [45b*9*1]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Đế chi thử ngôn, tuy nhất thời vi Hiệu Khả nhi phát, …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 … [45a] trở về. Vua nói:

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 “Tiên đế tắm mưa gội gió mới bắt được chúa nước nó. Quốc phụ là một trọng thần, phụng mệnh đi đánh¹, khiến chúa nước giặc là Chế Năng phải chạy sang nước khác (Chế Năng chạy sang Trảo Oa cầu cứu), lập tù trưởng A Nan làm Hiệu Thánh á vương. Nay Huệ Túc chỉ là một vương thôi, uy vọng không thể sánh với Quốc phụ, thế mà ta cứ ở yên trong cung, trao cho chuyên việc đánh dẹp, muốn bắt sống chúa nó thì làm nổi chăng?”. Đó là lời tự trách của vua.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Đinh Mão, [Khai Thái] năm thứ 4 [1327], (Nguyên Thái Định năm thứ 4).

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Mùa hạ, tháng 5, sét đánh lăng tẩm. Quần thần bàn việc ấy. Xuống chiếu phạt bọn Thiếu bảo Trần Khắc Chung, Hành khiển Đoàn Nhữ Hài theo mức độ khác nhau.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Sau hôm sét đánh, các quan họp bàn ở Nội nhân văn cục. Các vương hầu cùng giải lao với Trần Khắc Chung và Đoàn Nhữ Hài. Khắc Chung nói chuyện có giọng hài hước. Nhữ Hài vội đứng dậy bỏ đi. Khắc Chung nói xong mọi người đều cười, [45b] bị quan Ngự sử hặc tội. Xuống chiếu phạt Khắc Chung và Nhữ Hài. Nhữ Hài cãi:

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 “Lúc cười đùa thì thần đã đi rồi”.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Vua nói:

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 “Nhữ Hài nghe biết là đùa cợt, không ngăn, lại bỏ mà đi, thế là cố ý hãm mọi người vào tội lỗi mà tính kế tránh lỗi cho mình”.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Rốt cuộc vẫn phạt Nhữ Hài.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Có viên quan tên là Hiệu Khả ca ngợi vua giỏi hơn Anh Tông. Vua biến sắc mặt, ngăn không cho nói và bảo:

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 “Ai mà khen người khác là giỏi hơn cha, thì người ấy hẳn là bất hiếu với cha mẹ, cho nên mới nói ra câu ấy”.

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 Hiệu Khả không biết chiều cha mẹ, nên vua nói thế để răn đe y.

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 (Hiệu Khả là người trong lòng trí trá. Có lần, vua lấy ra hai chiếc hòm đựng áo mặc, sai Hiệu Khả xếp loại tốt xấu và bảo Khả: “Một cái do chính tay Thái thượng tự làm, một cái do nội nhân Lê Kế làm, cả hai đều tinh xảo cả, ngươi chỉ xem cái nào khéo hơn”.

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 Hiệu Khả xem đi xem lại hai ba lần rồi nói úp mở theo kiểu nước đôi: “Chúa thượng có cái khéo của chúa thượng, bề tôi cũng có cái khéo của bề tôi”.

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 Vua cũng phải phì cười.

¶ 55 Leave a comment on paragraph 55 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Câu nói ấy của vua, tuy là nhất thời nói ra với Hiệu Khả, …

¶ 56 Leave a comment on paragraph 56 0 ^⇡ 1 Toàn thư chép năm Mậu Ngọ (1318). Sai Huệ Vũ Vương Quốc Chẩn đi đánh Chiêm Thành (q.6, tờ 35a). Toàn thư cũng chép năm Giáp Tý (1424) lấy Huệ Vũ Vương Quốc Chẩn làm Nhập nội quốc phụ thượng tể. Như vậy Quốc phụ ở đây là Quốc Chẩn và lần đi đánh Chiêm Thành này xảy ra vào năm 1318.