Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Dụ Tông Hoàng Đế (Phụ: Hôn Đức Công Dương Nhật Lễ) [BK7, 30a30b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 詩餞之曰：「安南宰相不能詩，空把茶甌送客㱕，圓傘山青瀘水碧，隨風直入五雲𢒎。」[30a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … thi tiễn chi viết: “An Nam Tể tướng bất năng thi, Không bá trà âu tống khách quy, Viên Tản sơn thanh Lô thủy bích, Tùy phong trực nhập ngũ vân phi”.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 諒謂暊必有國，[30a*2*14] 後果如其言。[30a*3*1]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Lượng vị Phủ tất hữu quốc, hậu quả như kì ngôn.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 〇日禮拜右相國元晫為上相國太宰。[30a*3*7]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 〇 Nhật Lễ bái Hữu tướng quốc Nguyên Trác vi Thượng tướng quốc Thái tể.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 〇十二月，十四日，日禮弑憲慈宣聖太皇太后于宫中。[30a*4*3]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 〇 Thập nhị nguyệt, thập tứ nhật, Nhật Lễ thích Hiến Từ Tuyên Thánh Thái hoàng thái hậu vu cung trung.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 太后性仁厚，多有相成之功。[30a*5*4]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Thái hậu tính nhân hậu, đa hữu tương thành chi công.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 初，明宗御北宫，有閽人於嚴光井中得斑魚一尾，口中有物，挑出之，中有字，乃厭咒語，有裕宗、恭肅、天寕等字（皆憲慈所出），閽人持以聞。[30a*5*15]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Sơ, Minh Tông ngự Bắc cung, hữu hôn nhân ư Nghiêm Quang tỉnh trung đắc ban ngư nhất vĩ, khẩu trung hữu vật, khiêu xuất chi, trung hữu tự, nãi yếm chú ngữ, hữu Dụ Tông, Cung Túc, Thiên Ninh đẳng tự (giai Hiến Từ sở xuất), hôn nhân trì dĩ văn.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 明宗大駭，詔悉捕宫人、宫媪、宫婢按問。[30a*8*10]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Minh Tông đại hãi, chiếu tất bổ cung nhân, cung ẩu, cung tì án vấn.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 太后曰：「且此，恐其中有寃者。[30a*9*4] 妾請潜加體 [30a*9*15] 問。」[30b*1*1]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Thái hậu viết: “Thả thử, khủng kì trung hữu oan giả. Thiếp thỉnh tiềm gia thể vấn”.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 從之。[30b*1*2]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Tòng chi.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 太后使人問閽人曰：「近日宫中某房買斑魚者？」閽人以朝門次妃對。[30b*1*4]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Thái hậu sử nhân vấn hôn nhân viết: “Cận nhật cung trung mỗ phòng mãi ban ngư giả?” Hôn nhân dĩ Triều Môn thứ phi đối.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 太后以聞，明宗亟令窮治。[30b*2*11]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Thái hậu dĩ văn, Minh Tông cực lệnh cùng trị.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 太后曰：「北宫中事，不可發露。[30b*3*2]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Thái hậu viết: “Bắc cung trung sự, bất khả phát lộ.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 朝門次妃，恭靖所出也。[30b*3*13]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Triều Môn thứ phi, Cung Tịnh sở xuất dã.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 如其𤼵露，則宫家與太尉生釁。[30b*4*3]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Như kì phát lộ, tắc cung gia dữ Thái úy sinh hấn.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 臣請寝而勿問。」[30b*4*15]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Thần thỉnh tẩm nhi vật vấn”.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 明宗贒之逮。[30b*5*2]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Minh Tông hiền chi.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 逮明宗崩，将軍陳宗霍賣忠於裕宗，交構其事。[30b*5*6]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Đãi Minh Tông băng, tướng quân Trần Tông Hoắc mại trung ư Dụ Tông, giao cấu kì sự.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 太尉将遇害，頼太皇力救得免。[30b*6*5]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Thái úy tương ngộ hại, lại Thái hoàng lực cứu đắc miễn.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 當時稱之曰：太后能盡母道矣，嫡庶之分雖不同，而仁慈之念無或間，使君臣父子兄弟之恩義，不少玷缺，近古以來，未之有也。[30b*6*17]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Đương thời xưng chi viết: Thái hậu năng tận mẫu đạo hĩ, đích thứ chi phân tuy bất đồng, nhi nhân từ chi niệm vô hoặc gian, sử quân thần phụ tử huynh đệ chi ân nghĩa, bất thiếu điếm khuyết, cận cổ dĩ lai, vị chi hữu dã.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 古之所謂「女中堯舜」，太后以 …… [30b*9*9]

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Cổ chi sở vị “nữ trung Nghiêu Thuấn”, Thái hậu dĩ …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 … [30a] bài thơ tiễn ông ta rằng:

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 An Nam tể tướng bất năng thi

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Không bá trà âu tống khách quỳ,

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Viên tản sơn thanh, Lô thủy bích,

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Tùy phong trực nhập ngũ vân phi.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 (An Nam tể tướng chẳng thơ hay,

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Chỉ có bình trà tiễn khách đây.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Viên tản non xanh, Lô nước biếc,

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 Xin bay theo gió tới năm mây.)

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 Lượng bảo Phủ ắt sẽ làm vua. Sau quả như lời ông ta nói.

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 Nhật Lễ phong Hữu tướng quốc Nguyên Trác làm Thượng tướng quốc thái tể.

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 Tháng 12, ngày 14, Nhật lễ giết Hiến Từ Tuyên Thánh Thái hoàng thái hậu ở trong cung.

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 Thái hậu vốn người nhân hậu, có nhiều công lao giúp rập [họ Trần]. Trước kia, khi Minh Tông còn ngự ở Bắc Cung, có tên gác cổng bắt được con cá bống trong giếng Nghiêm Quang, trong mồm có ngậm vật gì, moi ra thì thấy có chữ, đó là bùa yểm, có ghi các tên Dục Tông, Cung Túc, Thiên Ninh (đều là các con đẻ của Hiến Từ). Tên gác cổng cầm lá bùa tâu lên vua. Minh Tông sợ lắm, truyền bắt hết các cung nhân, bà mụ, thị tỳ trong cung để tra hỏi.

¶ 55 Leave a comment on paragraph 55 0 Thái hậu thưa: “Khoan đã, sợ trong đó có kẻ bị oan, thiếp xin tự mình bí mật xét hỏi đã”.

¶ 56 Leave a comment on paragraph 56 0 [30b] [Minh Tông] nghe theo. Thái hậu sai người hỏi tên gác cổng rằng:

¶ 57 Leave a comment on paragraph 57 0 “Gần đây, phòng nào trong cung mua cá bống?”. Tên gác cổng trả lời là thứ phi Triều Môn. Thái hậu nói cho Minh Tông biết. Minh Tông lập tức ra lệnh tra xét cho ra. Thái hậu tâu:

¶ 58 Leave a comment on paragraph 58 0 “Đây là việc trong cung, không nên để hở ra ngoài. Thứ phi Triều Môn là con gái của Cung Tĩnh Vương, nếu để hở ra thì Quan gia sẽ sinh hiềm khích với Thái úy. Thiếp xin ỉm việc này đi không xét hỏi nữa!”. Minh Tông khen bà là người hiền.

¶ 59 Leave a comment on paragraph 59 0 Đến khi Minh Tông băng, tướng quân Trần Tông Hoắc muốn tỏ ra trung thành với Dụ Tông, thêu dệt việc đó ra, làm Thiếu úy suýt nữa bị hại, nhờ Thái hoàng cố sức cứu đỡ mới thoát. Người bấy giờ ca ngợi bà là đã trọn đạo làm mẹ, tuy là phận con đích, con thứ không giống nhau, mà lòng nhân từ thì đối với con nào cũng thế, làm cho ân nghĩa vua tôi, anh em, cha con không một chút thiếu sót, từ xưa đến nay chưa có ai được như vậy. Người xưa có nói “Nghiêu Thuấn trong nữ giới”¹, Thái hậu được liệt vào hàng …

¶ 60 Leave a comment on paragraph 60 0 ^⇡ 1 Lời Tống Anh Tông ca ngợi Cao hoàng hậu nhà Tống, Nguyên văn: “Nữ trung Nghiêu Thuấn”.