Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Dụ Tông Hoàng Đế (Phụ: Hôn Đức Công Dương Nhật Lễ) [BK7, 28a28b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 戊申，十一年（明太祖朱元璋洪武元年）。春，正月，彗星見于昴宿之間。[28a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 Mậu Thân, thập nhất niên (Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương Hồng Vũ nguyên niên). Xuân, chính nguyệt, tuệ tinh hiện vu Mão Túc chi gian.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 〇二月，占城遣牧婆摩來乞復化州邊界。[28a*2*4]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 〇 Nhị nguyệt, Chiêm Thành khiến Mục Bà Ma lai khất phục Hóa Châu biên giới.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 〇三月，造長廊自元玄閣，直抵西大朝門，以便百官進朝避暑雨。[28a*3*2]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 〇 Tam nguyệt, tạo trường lang tự Nguyên Huyền các, trực để tây Đại triều môn, dĩ tiện bách quan tiến triều tị thử vũ.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 夏，四月，陳世興至占洞。[28a*4*8]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Hạ tứ nguyệt, Trần Thế Hưng chí Chiêm Động.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 占人伏兵盗𭛁，我軍大潰。[28a*4*17]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Chiêm nhân phục binh đạo phát, ngã quân đại hội.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 世興為賊所擒，子平引軍還。[28a*5*9]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Thế Hưng vi tặc sở cầm, Tử Bình dẫn quân hoàn.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 明太祖即位於金陵，建元洪武，遣易濟民來聘。[28a*6*4]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Minh Thái Tổ tức vị ư Kim Lăng, kiến nguyên Hồng Vũ, khiến Dịch Tế Dân lai sính.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 〇秋，八月，遣禮部侍郎陶文的如明報聘。[28a*7*5]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 〇 Thu, bát nguyệt, khiến Lễ bộ thị lang Đào Văn Đích như Minh báo sính.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 冬，十月，召至靈道士玄雲赴京，問以修煉之法。[28a*8*3]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Đông, thập nguyệt, triệu Chí Linh đạo sĩ Huyền Vân phó Kinh, vấn dĩ tu luyện chi pháp.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 賜所居洞曰玄天洞。[28a*9*3]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Tứ sở cư động viết Huyền Thiên động.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 己酉，十二年（六月以後楊日禮大定元年，[28b*1*1] 明洪武二年）。夏，五月，朔，日食。[28b*1*18]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Kỉ Dậu, thập nhị niên (lục nguyệt dĩ hậu Dương Nhật Lễ Đại Định nguyên niên, Minh Hồng Vũ nhị niên). Hạ, ngũ nguyệt, sóc, nhật thực.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 二十五日，帝崩于正寝，廟號裕宗。臨崩之日，以無嗣，詔迎日禮入繼統。[28b*2*2]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Nhị thập ngũ nhật, Đế băng vu chính tẩm, miếu hiệu Dụ Tông. Lâm băng chi nhật, dĩ vô tự, chiếu nghênh Nhật Lễ nhập kế thống.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 史臣吳士連曰：裕宗因溺嬰疾，𡸈不知其無嗣耶！日禮優人之子，𡸈不知其非昱子邪。[28b*4*1]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Dụ Tông nhân nịch anh tật, há bất tri kì vô tự da! Nhật Lễ ưu nhân chi tử, há bất tri kì phi dực tử tà.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 况明宗諸子皆有才藝，苟念社稷之重，擇其才德者立為儲嗣，以繫天下之望，則國本固矣。[28b*5*10]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Huống Minh Tông chư tử giai hữu tài nghệ, câu niệm xã tắc chi trọng, trạch kì tài đức giả lập vi Trừ tự, dĩ hệ thiên hạ chi vọng, tắc quốc bản cố hĩ.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 既不能然，及寝疾又不以謀之太皇為社稷計，乃詔日禮繼統，以絶其嗣，身崩之後，禍及太皇及太宰等 …… [28b*7*15]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Kí bất năng nhiên, cập tẩm tật hựu bất dĩ mưu chi Thái hoàng vi xã tắc kế, nãi chiếu Nhật Lễ kế thống, dĩ tuyệt kì tự, thân băng chi hậu, họa cập Thái hoàng cập Thái tể đẳng …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 [28a] Mậu Thân, [Đại Trị] năm thứ 11 [1368], (Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương, Hồng Vũ năm thứ 1).

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Mùa xuân, tháng giêng, sao Chổi hiện ở khoảng sao Mão.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 Tháng 2, Chiêm Thành sa Mục Bà Ma sang đòi lại đất biên giới Hóa Châu.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Tháng 3, làm hành lang dài suốt từ gác Nguyên Huyền đến tận cửa Đại triều phía Tây để tiện cho việc các quan vào chầu tránh nắng mưa.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 Mùa hạ, tháng 4, Trần Thế Hưng đến Chiêm Động¹. Người Chiêm phục quân đánh trộm, quân ta tan vỡ. Thế Hưng bị giặc bắt, Tử Bình đem quân trở về.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Minh Thái Tổ lên ngôi ở Kim Lăng, đặt niên hiệu là Hồng Vũ, sai Dịch Tế Dân sang thăm ta.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 Mùa thu, tháng 8, sai Lễ bộ thị lang Đào Văn Đích sang Minh đáp lễ.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Mùa đông, tháng 10, cho mời đạo sĩ Huyền Vân ở núi Chí Linh đến kinh để hỏi về phép tu luyện. Ban cho động của đạo sĩ tên là “Huyền Thiên động”.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 [28b] Kỷ Dậu, [Đại Trị] năm thứ 12 [1369], (Từ tháng 6 trở đi là Dương Nhật Lễ, Đại Định năm thứ 1; Minh Hồng Vũ năm thứ 2).

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Mùa hạ, tháng năm, ngày mồng một, nhật thực.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Ngày 25, vua băng ở chính tẩm, miếu hiệu Dụ Tông.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Ngày vua sắp băng, vì không có con, xuống chiếu đón Nhật Lễ vào nối đại thống.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Dụ Tông bị ngã xuống nước mà bệnh², chẳng lẽ lại không biết là mình không có con hay sao? Nhật Lễ là con đứa làm trò, chẳng lẽ lại không biết nó không phải là con của Dục hay sao? Huống chi các con của Minh Tông đều có tài nghệ cả, nếu nghĩ tới xã tắc làm trọng thì chọn người nào có tài đức lập làm thiên tử để làm yên lòng mong đợi của thiên hạ, như vậy gốc nước sẽ được vững bền. Đã không biết làm như thế, đến khi ốm nặng lại không bàn với thái hoàng tính kế vì xã tắc, lại xuống chiếu gọi Nhật Lễ vào nối đại thống để cho mình bị tuyệt tự, mà sau khi chết, còn vạ lây đến thái hoàng và thái tể³.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 ^⇡ 1 Đất Chiêm Động của nước Chiêm Thành bấy giờ là đất các huyện Thăng Bình, Tam Kỳ, Duy Xuyên, Quế Sơn tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng ngày nay.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 ^⇡ 2 Dụ Tông chơi thuyền ở Hồ Tây, suýt chết đuối, được Trâu Canh chữa khỏi, nhưng bị chứng liệt dương (xem BK7, 10a).

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 ^⇡ 3 Thái hoàng chỉ thái hậu Hiến Từ, thái tể chỉ Nguyên Trác, làm thái tể dưới triều Nhật Lễ.