Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Anh Tông Hoàng Đế [BK6, 18a18b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 見上皇與語，漸覺移時。[18a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … kiến Thượng hoàng dữ ngữ, tiềm giác di thời.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 駕回謂左右曰：「汝諧信善士，宜其𫎇官家使令也。」[18a*1*10]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Giá hồi vị tả hữu viết: “Nhữ Hài tín thiện sĩ, nghi kì mông Quan gia sử lệnh dã”.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 先是，我國使至占城，皆先拜國主而後開詔。[18a*2*10]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Tiên thị, ngã quốc sứ chí Chiêm Thành, giai tiên bái quốc chủ nhi hậu khai chiếu.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 及汝諧至，徑詣案奉置詔書，因拜國主曰：「自朝使賫天詔來，阻望清光久矣。[18a*3*8]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Cập Nhữ Hài chí, kính nghệ án phụng trí chiếu thư, nhân bái Quốc chủ viết: “Tự triều sứ tê thiên chiếu lai, trở vọng thanh quang cửu hĩ.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 今日開詔，如對天顔，應且對詔拜，然後奉宣。」[18a*4*18]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Kim nhật khai chiếu, như đối thiên nhan, ứng thả đối chiếu bái, nhiên hậu phụng tuyên”.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 即向詔書拜。[18a*5*16]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Tức hướng chiếu thư bái.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 時，國主在側，則其拜未免少嫌，然以拜詔而言，則於理為順，而使節亦為不屈矣。[18a*6*2]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Thời, quốc chủ tại trắc, tắc kì bái vị miễn thiếu hiềm, nhiên dĩ bái chiếu nhi ngôn, tắc ư lí vi thuận, nhi sứ tiết diệc vi bất khuất hĩ.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 次日，汝諧於毗尼（占城通津，商舶所聚處也）懸禁商榜，宣讀訖懸之，仍召津吏告曰：「此處商賈聚雜，又當要津之衝，難於守護。[18a*7*14]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Thứ nhật, Nhữ Hài ư Tì Ni (Chiêm Thành thông tân, thương bách sở tụ xứ dã) huyền cấm thương bảng, tuyên độc hất huyền chi, những triệu tân lại cáo viết: “Thử xứ thương giá tụ tạp, hựu đương yếu tân chi xung, nan ư thủ hộ.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 朝 [18a*9*19] 使回，郎收其榜，無得𧇊損。」[18b*1*1]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Triều sứ hồi, lang thu kì bảng, vô đắc khuy tổn”.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 其意謂占城雖以臣服，實未内附榜文終見廢閣。[18b*1*11]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Kì ý vị Chiêm Thành tuy dĩ thần phục, thực vị nội phụ, bảng văn chung kiến phế các.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 故先為此語，無令自彼出也。[18b*2*11]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Cố tiên vi thử ngữ, vô lệnh tự bỉ xuất dã.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 後之使占城不拜國主自汝諧始。[18b*3*3]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Hậu chi sứ Chiêm Thành bất bái quốc chủ tự Nhữ Hài thủy.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 及回，帝甚嘉之，遂决意大用，故有是命。[18b*3*16]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Cập hồi, Đế thậm gia chi, toại quyết ý đại dụng, cố hữu thị mệnh.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 甲辰，十二年（元大德八年）。春，正月，京城右伴橋閣󰱑坊婦人黎氏生女两頭，手足各四。[18b*5*1]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Giáp Thìn, thập nhị niên (Nguyên Đại Đức bát niên). Xuân, chính nguyệt, Kinh thành hữu bạn kiều Các Đài phường phụ nhân Lê thị sinh nữ lưỡng đầu, thủ túc các tứ.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 二月，以裴木鐸祗候簿書正掌奉侍聖慈宫。[18b*6*14]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Nhị nguyệt, dĩ Bùi Mộc Đạc Chi hậu bạ thư chính chưởng phụng thị Thánh Từ cung.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 木鐸字鳴道（黄江人），姓費，名木落，有才䏻。[18b*7*12]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Mộc Đạc tự Minh Đạo (Hoàng Giang nhân), tính Phí, danh Mộc Lạc, hữu tài năng.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 上皇以姓費古無聞，因改裴，木落名不祥，改木鐸。俾夙夜陪從。[18b*8*8]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Thượng hoàng dĩ tính Phí cổ vô văn, nhân cải Bùi, Mộc Lạc danh bất tường, cải Mộc Đạc. Tỉ túc dạ bồi tòng.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 至是，授其職。後，人 …… [18b*9*13]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Chí thị, thụ kì chức. Hậu, nhân …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 [18a] Thượng hoàng nói chuyện với Nhữ Hài có đến một giờ. Khi trở về, Thượng hoàng bảo tả hữu:

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 “Nhữ Hài đúng là người giỏi, hắn được Quan gia sai khiến là phải”.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 Trước đây, sứ nước ta tới Chiêm Thành, đều lạy chúa Chiêm trước, rồi sau mới mở chiếu thư. Đến khi Nhữ Hài tới, liền bưng ngay chiếu thư để lên trên án và nói với chúa Chiêm:

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 “Từ khi sứ thiên triều mang chiếu thư của thiên tử sang, xa cách ánh sáng lâu ngày, nay mở chiếu thư, thực như trông thấy mặt thiên tử, tôi phải lạy chiếu thư đã, rồi mới tuyên đọc sau”. Rồi lập tức hướng vào tờ chiếu mà lạy. Lúc ấy, chúa Chiêm đứng bên cạnh, lạy thế không khỏi có chút chưa ổn, nhưng lấy cớ mà lạy chiếu thư thì về lý là thuận, mà sứ tiết cũng không phải khuất.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Hôm sau, Nhữ Hài treo bảng cấm buôn bán ở Tỳ Ni¹ (bến cảng của Chiêm Thành, nơi tụ tập các thuyền buôn), tuyên đọc xong, treo bảng lên, lại gọi viên coi cảng đến bảo:

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 “Chỗ này người buôn bán tụ họp phức tạp, lại là bến tàu xung yếu, khó giữ gìn, [18b] sứ thần về rồi, cất ngay bảng đi, đừng để mất”.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Ý ông cho rằng Chiêm Thành tuy đã thần phục, nhưng thực ra chưa chịu nội phụ, bảng cấm rốt cục cũng bị bỏ đi, cho nên nói trước như vậy, không để tự họ làm như thế. Sau này, đi sứ Chiêm Thành, không lạy chúa Chiêm là bắt đầu từ Nhữ Hài. Khi về nước, vua rất khen ngợi ông và quyết ý dùng vào chức to, cho nên có lệnh này.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Giáp Thìn, [Hưng Long] năm thứ 12 [1304], (Nguyên Đại Đức năm thứ 8).

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Mùa xuân, tháng giêng, người đàn bà là Lê thị, phường Các Đài, ở cầu bên hữu kinh thành đẻ con gái có hai đầu, bốn chân, bốn tay.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Tháng 2, lấy Bùi Mộc Đạc làm Chi hậu bạ thư chánh chưởng trông coi cung Thánh Từ.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Mộc Đạt tên tự là Minh Đạo (người Hoàng Giang), họ Phí, tên là Mộc Lạc, có tài năng. Thượng hoàng cho rằng họ Phí từ xưa không thấy có, mới đổi làm họ Bùi, cái tên Mộc Lạc là điềm chẳng lành², mới đổi thành Mộc Đạc, sai theo hầu ngày đêm. Đến nay, trao cho chức ấy. Sau này, người …

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 ^⇡ 1 Tỳ Ni còn gọi là Thi Lị Bì Nại hay Thi Nại (Sri Vinaya), tức là cửa Quy Nhơn ngày nay.

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 ^⇡ 2 Mộc Lạc: có nghĩa là “cây đổ, cây rụng”.