Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Kỷ nhà Lê [BK1, 13a13b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

Tách câu và Phiên âm

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 大行皇帝 [13a*1*1]

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 ĐẠI HÀNH HOÀNG ĐẾ

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 （姓黎，諱桓，愛州人也。仕丁爲十道將軍，宋師來侵，領兵出拒，遂代丁而有天下。[13a*1*5]

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 (Tính Lê, húy Hoàn, Ái Châu nhân dã. Sĩ Đinh vi Thập đạo tướng quân, Tống sư lai xâm, lĩnh binh xuất cự, toại đại Đinh nhi hữu thiên hạ.

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 在位二十四年，壽六十五，崩于長春殿。帝乘内姦而取國，却外寇以安民，海内晏然，北南無事。[13a*2*7]

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 Tại vị nhị thập tứ niên, thọ lục thập ngũ, băng vu Trường Xuân điện. Đế thừa nội gian nhi thủ quốc, khước ngoại khấu dĩ an dân, hải nội yến nhiên, bắc nam vô sự.

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 惜其見儲不早，使後嗣内訌，以至於亡其於夫婦之倫，多有慚德。）[13a*3*10]

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 Tích kì kiến trữ bất tảo, sử hậu tự nội hồng, dĩ chí ư vong kì ư phu phụ chi luân, đa hữu tàm đức).

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 先是帝父覔，母鄧氏初懷娠，夢腹中生蓮花，俄而結實，取之分與人，而己獨不食，及覺，莫察其故。[13a*5*1]

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 Tiên thị đế phụ Mịch, mẫu Đặng thị sơ hoài thần, mộng phúc trung sinh liên hoa, nga nhi kết thực, thủ chi phân dữ nhân, nhi kỷ độc bất thực, cập giác, mạc sát kì cố.

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 以晋天福六年辛丑，秋七月十五日誕生。[13a*7*6]

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 Dĩ Tấn Thiên Phúc lục niên Tân Sửu, thu thất nguyệt thập ngũ nhật đản sinh.

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 鄧氏見丰好異常，示人曰：「此兒長成，恐吾不及享其祿。」[13a*8*6]

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 Đặng thị kiến phong hảo dị thường, thị nhân viết: “Thử nhi trưởng thành, khủng ngô bất cập hưởng kì lộc”.

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 數年母亡，父亦 [13a*9*11] 尋卒惸（音煢獨也），然一身孤寒萬状。[13b*1*1]

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 Sổ niên mẫu vong, phụ diệc tầm tốt quỳnh (âm quỳnh độc dã), nhiên nhất thân cô hàn vạn trạng.

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 本州有黎觀察者，見而異之曰：「此兒資格非庸人比。」[13b*1*15]

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 Bản châu hữu Lê quan sát giả, kiến nhi dị chi viết: “Thử nhi tư cách phi dung nhân tỉ”.

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 復以同姓之故，養以爲子，朝夕撫育，不啻己出常遇。[13b*3*1]

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 Phục dĩ đồng tính chi cố, dưỡng dĩ vi tử, triêu tịch phủ dục, bất thí kỷ xuất thường ngộ.

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 冬寒，帝覆舂（擣米噐也）[13b*4*5] 而卧。[13b*4*14]

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 Đông hàn, đế phúc thung (đảo mễ khí dã) nhi ngọa.

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 是夜祥光盈室，觀察潜往觀之，乃黃龍擁其上也，由是愈噐之。[13b*4*16]

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 Thị dạ tường quang doanh thất, quan sát tiềm vãng quan chi, nãi hoàng long ủng kì thượng dã, do thị dũ khí chi.

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 及長，往事南越王璉，倜儻有大志。[13b*6*6]

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 Cập trưởng, vãng sự Nam Việt vương Liễn, thích thảng hữu đại chí.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 先皇嘉其智勇度，必能濟事，遂以士卒二千人與之，累迁至十道將軍，殿前都指揮𣐳。[13b*7*3]

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 Tiên Hoàng gia kì trí dũng độ, tất năng tế sự, toại dĩ sĩ tốt nhị thiên nhân dữ chi, lũy thiên chí Thập đạo tướng quân, Điện tiền đô chỉ huy sứ.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 至是代丁氏爲帝，乃都華閭。[13b*9*4]

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 Chí thị đại Đinh thị vi đế, nãi đô Hoa Lư.

Dịch Quốc Ngữ

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 [13a] ĐẠI HÀNH HOÀNG ĐẾ

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 (Họ Lê, tên húy là Hoàn, người Ái Châu¹, làm quan nhà Đinh đến chức Thập đạo tướng quân; quân Tống xâm lược đem quân ra chống cự, rồi thay nhà Đinh làm vua; ở ngôi 24 năm, thọ 65 tuổi [941-1006], băng ở điện Trường Xuân.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Vua trừ nội gian mà lấy được nước, đuổi giặc ngoài để yên dân, trong nước thanh bình, Bắc Nam vô sự. Tiếc rằng không sớm chọn con nối, khiến cho con cái tranh nhau bên trong, dẫn đến mất ngôi; về đạo vợ chồng có nhiều điều đáng thẹn).

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 Trước kia cha vua là Mịch, mẹ là Đặng thị, khi mới có thai chiêm bao thấy trong bụng nở hoa sen, chỉ chốc lát đã kết hạt, bèn lấy chia cho mọi người, còn mình thì không ăn, tỉnh dậy không hiểu nguyên do thế nào. Đến khi năm Thiên Phúc thứ 6 thời Tấn [941] là năm Tân Sửu, mùa thu, tháng bảy, ngày 15, sinh ra vua. Đặng thị thấy tướng mạo khác thường, bảo với mọi người rằng: “Thằng bé này lớn lên, ta sợ không kịp hưởng lộc của nó”. Được vài năm thì mẹ chết, sau đó cha [13b] cũng qua đời, trơ trọi một thân, muôn vàn cô đơn đói rét. Trong thôn có viên quan sát họ Lê trông thấy lấy làm lạ, nói: “Tư cách đứa trẻ này, người thường không sánh được”. Lại thấy là cùng họ nên nhận làm con nuôi, sớm chiều chăm sóc dạy dỗ, không khác gì con đẻ. Có đêm mùa đông trời rét, vua úp cối mà ngủ. Đêm ấy ánh sáng đẹp đầy nhà, viên quan sát lén đến xem, thì thấy con rồng vàng che ấp bên trên, vì thế lại càng thêm quý trọng. Lớn lên theo giúp Nam Việt Vương Liễn, [tỏ ra] phóng khoáng, có chí lớn. Tiên Hoàng khen là người trí dũng, chắc thế nào cũng làm được việc, bèn giao cho cai quản 1 nghìn quân sĩ, thăng dần đến chức Thập đạo tướng quân điện tiền đô chỉ huy sứ. Đến đây thay họ Đinh làm vua, đóng đô ở Hoa Lư.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 ^⇡ 1 Ái Châu: tức Thanh Hóa ngày nay. Đại Việt sử lược (q.1,18b) chép Lê Hoàn người Trường Châu, nay thuộc tỉnh Hà Nam Ninh. Đại Việt sử ký tiền biên (q1) phần chính văn bản chép Lê Hoàn người Ái Châu, nhưng phần cước chú lại ghi Lê Hoàn người Bảo Thái, huyện Thanh Liêm nay thuộc tỉnh Nam Hà.

Bàn đồ tham khảo

Bản đồ tham khảo năm 981