Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thái Tổ Cao Hoàng Đế [BK10, 76a76b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 凡十年而天下大治。[76a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … phàm thập niên nhi thiên hạ đại trị.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 史臣論曰：帝起義兵，未嘗濫殺一人，惟能以柔制剛，以弱制強，以寡敵眾，不戰而屈人兵，故能革否為泰，轉危為安，易亂爲治，所謂『仁者無敵於天下』，其帝之謂歟！其有天下而傳萬世之業也，宜哉！[76a*2*1]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Sử thần luận viết: Đế khởi nghĩa binh, vị thường lạm sát nhất nhân, duy năng dĩ nhu chế cương, dĩ nhược chế cường, dĩ quả địch chúng, bất chiến nhi khuất nhân binh, cố năng cách phủ bỉ thái, chuyển nguy vi an, dịch loạn vi trị, sở vị “Nhân giả vô địch ư thiên hạ”, kì Đế chi vị dư! Kì hữu thiên hạ nhi truyền vạn thế chi nghiệp dã, nghi tai!

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 秋，九月八日，太子元龍即皇帝位，大赦改元，以明年為紹平元年。[76a*7*1]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Thu, cửu nguyệt bát nhật, Thái tử Nguyên Long tức Hoàng đế vị, đại xá cải nguyên, dĩ minh niên vi Thiệu Bình nguyên niên.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 時帝年方十一歲。[76a*8*8]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Thời Đế niên phương thập nhất tuế.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 冬，十一月，阮廌奉勑撰碑文，翰林院待制武文裴奉書。[76a*8*15]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Đông, thập nhất nguyệt, Nguyễn Trãi phụng sắc soạn bi văn, Hàn lâm viện đãi chế Vũ Văn Phỉ phụng thư.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 二十 [76a*9*16] 二日，歸塟于籃山永陵，廟号太祖，上飱號曰統天啓運聖德神功睿文英武寬明勇智弘義至明大孝高皇帝。[76b*1*1]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Nhị thập nhị nhật, quy táng vu Lam Sơn Vĩnh Lăng, miếu hiệu Thái Tổ, thượng tôn hiệu viết Thống Thiên Khải Vận Thánh Đức Thần Công Duệ Văn Anh Vũ Khoan Minh Dũng Trí Hoằng Nghĩa Chí Minh Đại Hiếu Cao Hoàng Đế.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 十二月，初二日，遣陪臣黎偉、程真等如明告哀。[76b*4*1]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Thập nhị nguyệt, sơ nhị nhật, khiển bồi thần Lê Vĩ, Trình Chân đẳng như Minh cáo ai.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 十九日，明遣正使兵部侍郎徐琦，副使行人司行人郭濟來索歲金。[76b*5*1]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Thập cửu nhật, Minh khiển Chánh sứ Binh bộ thị lang Từ Kỳ, Phó sứ hành nhân ti hành nhân Quách Tế lai sách tuế kim.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 先是明數遣使來，多索歲金。[76b*6*9]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Tiên thị Minh sổ khiển sứ lai, đa sách tuế kim.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 高皇帝乞依洪武三年貢例，明帝反福不從。[76b*7*2]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Cao Hoàng đế khất y Hồng Vũ tam niên cống lệ, Minh đế phản phúc bất tòng.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 至是復使琦、濟等來。[76b*7*19]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Chí thị phục sứ Kỳ, Tế đẳng lai.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 扈從西京造籃山殿。[76b*8*7]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Hỗ tòng Tây Kinh tạo Lam Sơn điện.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 大越史記本紀全書卷之十終。[76b*9*1]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Đại Việt sử ký bản kỷ toàn thư quyển chi thập chung.¹

Dịch Quốc Ngữ

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 … [76a] trải 10 năm mà thiên hạ đại trị.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Sử thần bàn: Vua dấy nghĩa binh, chưa từng giết bừa một người nào. Chỉ biết lấy mềm chống cứng, lấy yếu địch mạnh, lấy ít thắng nhiều, không đánh mà khuất phục được người, cho nên có thể đổi vận bĩ sang vận thái, chuyển thế nguy thành thế yên, đổi cuộc loạn thành cuộc trị. Câu “Người có nhân, thiên hạ không ai địch nổi” chính hợp với vua. Cho nên, vua lấy được thiên hạ, truyền cơ nghiệp đến muôn đời là phải lắm.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 Mùa thu, tháng 9, ngày mồng 8, thái tử Nguyên Long lên ngôi Hoàng đế. Đại xá, đổi niên hiệu, lấy năm sau làm năm Thiệu Bình thứ 1. Bấy giờ vua mới 11 tuổi.

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Mùa đông, tháng 11, Nguyễn Trãi vâng lệnh soạn văn bia¹, Hàn lâm viện đãi chế Vũ Văn Phỉ vâng lệnh viết chữ.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 [76b] Ngày 22, rước [vua] về táng ở Vĩnh Lăng tại Lam Sơn, miếu hiệu là Thái Tổ, dâng tôn hiệu là Thống Thiên Khải Vận Thánh Đức Thần Công Duệ Văn Anh Vũ Khoan Minh Dũng Trí Hoàng Nghĩa Chí Minh Đại Hiếu Cao Hoàng Đế.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Tháng 12, ngày mồng 2, sai bọn bồi thần Lê Vỹ, Trình Chân sang nhà Minh báo tang.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 Ngày 19, nhà Minh sai chánh sứ là Binh bộ thị lang Từ Kỳ, phó sứ là Hành nhân ty hành nhân Quách Tế sang đòi số vàng cống hàng năm.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Trước đó, nhà Minh mấy lần sai sứ sang đòi nhiều số vàng cống hàng năm. Cao Hoàng Đế xin theo như lệ cống ba năm một lần đời Hồng Vũ. Vua Minh khăng khăng không chịu. Đến đây lại sai bọn Kỳ, Tế sang.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 Các quan theo hầu về Tây Kinh, dựng điện Lam Sơn².

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Hết quyển thứ 10 Đại Việt sử ký bản kỷ toàn thư.¹

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 ^⇡ 1 Tức bài Văn bia Vĩnh Lăng, nói về sự nghiệp khởi binh đuổi giặc Minh, giành lại độc lập của Lê Lợi. Bài văn này, Nguyễn Trãi soạn vào tháng 10 năm Quý Sửu (1438) đặt ở Vĩnh Lăng, nơi chôn Lê Lợi.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 ^⇡ 2 Cương mục, dẫn Hoàng Việt dư địa chí, nói rằng điện này ở xã Lam Sơn, huyện Thụy Nguyên, phủ Thiệu Hóa, nay là xã Xuân Lam, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa (CMCB 15, 33a).

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 ^⇡ 1 BK10, 1a: tựa đề là Đại Việt sử ký bản kỷ thực lục quyển thứ 10.