Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thái Tổ Cao Hoàng Đế [BK10, 55a55b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 軋南，觀於黎、李、陳之時，可見矣。[55a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … yết Nam, quan ư Lê, Lý, Trần chi thời khả kiến hĩ.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 是以三國之末，雖既衰徵，然徒内亂而已。[55a*1*13]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Thị dĩ Tam Quốc chi mạt, tuy ký suy trưng, nhiên đồ nội loạn nhi dĩ.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 至於閏胡暴虐既極，而𦤶國亡身辱，北㓂凶殘，南民困屈。[55a*2*11]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Chí ư Nhuận Hồ bạo ngược ký cực, nhi trí quốc vong thân nhục, Bắc khấu hung tàn, Nam dân khốn khuất.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 幸天心有在，亶生聖主，以義而征，以仁而討，山川以之改，日月以之復明，生民以之莫安，國家以之順治。[55a*3*15]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Hạnh thiên tâm hữu tại, đàn sinh thánh chủ, dĩ nghĩa nhi chinh, dĩ nhân nhi thảo, sơn xuyên dĩ chi cải, nhật nguyệt dĩ chi phục minh, sinh dân dĩ chi mạc an, quốc gia dĩ chi thuận trị.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 由君臣同德，上下一心虵。[55a*5*19]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Do quân thần đồng đức, thượng hạ nhất tâm dã.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 噫，亂极則治，於今見之矣。[55a*6*10]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Y, loạn cực tắc trị, ư kim kiến chi hĩ.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 十日，陳暠飲毒卒。[55a*7*1]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Thập nhật, Trần Cảo ẩm độc tốt.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 時，群臣皆上疏，言：陳暠無功於民，何以居人上，宜早除之。[55a*7*8]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Thời, quần thần giai thượng sớ, ngôn: Trần Cảo vô công ư dân, hà dĩ cư nhân thượng, nghi tảo trừ chi.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 帝自知其然，而心有不忽，遇之益厚。[55a*8*12]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Đế tự tri kì nhiên, nhi tâm hữu bất hốt, ngộ chi ích hậu.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 暠知國人不服，乃潜駕海船，[55a*9*8] 迯入玉麻州，至麻港（乂安地），官軍追及獲之，回至東䦕城，飲毒卒。[55b*1*1]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Cảo tri quốc nhân bất phục, nãi tiềm giá hải thuyền, đào nhập Ngọc Ma châu, chí Ma cảng (Nghệ An địa), quan quân truy cập hoạch chi, hồi chí Đông Quan thành, ẩm độc tốt.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 （一云：先是，帝既立暠，暠駐營空路山，徒寧江。[55b*2*5]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 (Nhất vân: Tiên thị, Đế ký lập Cảo, Cảo trú dinh Không Lộ sơn, đồ Ninh Giang.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 是歲，遷古弄城，[55b*2*22] 自謂天無二日，國無二王，我無功於天下，而居尊位，若不早圖，恐有後悔。[55b*2*28]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Thị tuế, thiên Cổ Lộng thành, tự vị thiên vô nhị nhật, quốc vô nhị vương, ngã vô công ư thiên hạ, nhi cư tôn vị, nhược bất tảo đồ, khủng hữu hậu hối.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 乃潜駕海船而卒。[55b*3*23]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Nãi tiềm giá hải thuyền nhi tốt.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 一云：暠自知國人不服，乃隂𭁈文銳等潜駕海船迯至古弄隘，帝令追殺之，投屍入叢棘中。[55b*3*30]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Nhất vân: Cảo tự tri quốc nhân bất phục, nãi âm dữ Văn Nhuệ đẳng tiềm giá hải thuyền đào chí Cổ Lộng ải, Đế lệnh truy sát chi, đầu thi nhập tùng cức trung.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 暠死時有祝天而言，聞人者莫不悲慟，天下寃之。後黎末，陳暠作亂，傳以爲陳暠後身也。[55b*4*28]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Cảo tử thời hữu chúc thiên nhi ngôn, văn nhân giả mạc bất bi đỗng, thiên hạ oan chi. Hậu Lê mạt, Trần Cảo tác loạn, truyền dĩ vi Trần Cảo hậu thân dã.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 一云：陳暠名頔，明人之難，頔隱迹民間。[55b*5*25]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Nhất vân: Trần Cảo danh Địch, Minh nhân chi nạn, Địch ẩn tích dân gian.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 及太祖起兵，以人心思陳，暠故立之，以從人望。[55b*6*4]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Cập Thái Tổ khởi binh, dĩ nhân tâm tư Trần, Cảo cố lập chi, dĩ tòng nhân vọng.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 至是㓂平，由居位，太祖密言，曰：「我以百戰從得天下，而暠居大位。」[55b*6*21]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Chí thị khấu bình, do cư vị, Thái Tổ mật ngôn, viết: “Ngã dĩ bách chiến tòng đắc thiên hạ, nhi Cảo cư đại vị”.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 暠畏懼，走至古弄隘，太祖令人追殺之，投屍入叢棘中。）[55b*7*9]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Cảo úy cụ, tẩu chí Cổ Lộng ải, Thái Tổ lệnh nhân truy sát chi, đầu thi nhập tùng cức trung).

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 令司空、司徒、司馬、少尉、行遣等官議定治軍民法令，使爲將者知所以治軍，爲路官者知所以治民，且令教戒軍 [55b*7*29]

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Lệnh Tư không, Tư đồ, Tư mã, Thiếu úy, Hành khiển đẳng quan nghị định trị quân dân pháp lệnh, sứ vi tướng giả tri sở dĩ trị quân, vi lộ quan giả tri sở dĩ trị dân, thả lệnh giáo giới quân …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 … [55a] đè nén được phương Nam, cứ xem các thời Lê, Lý, Trần cũng đủ biết. Vì thế, cuối đời Tam Quốc, phương Nam tuy có suy yếu, nhưng cũng chỉ có nội loạn thôi. Đến như nhà Nhuận Hồ thì bạo ngược đã quá, mà đến nỗi mất nước, thân nhục, giặc Bắc hung tàn, dân Nam khốn khổ. May mà lòng trời còn đó, thánh chúa ra đời, chinh phục bằng nghĩa, đánh dẹp bằng nhân, non sông mới được đổi mới, nhật nguyệt mới lại sáng tươi. Nhân dân từ đây bình yên, nước nhà từ đây thuận trị. Đó là do vua tôi một dạ, trên dưới cùng lòng vậy. Ôi! Loạn tột tất phải tri, nay đã thấy điều này.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Ngày mồng 10, Trần Cảo uống thuốc độc chết.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Bấy giờ các quan đều dâng sớ nói Trần Cảo không có công gì với dân, sao lại ở trên mọi người, nên sớm trừ đi. Vua cũng biết là như vậy, nhưng trong lòng không nỡ, đối xử càng hậu. Cảo biết người trong nước không phục mình, bèn ngầm đi thuyền vượt biển [55b] trốn vào châu Ngọc Ma. Đến Ma Cảng (đất Nghệ An) quan quân đuổi bắt được, đem về Đông Quan, bắt uống thuốc độc chết.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 (Có thuyết nói rằng: Trước đây, sau khi lập Cảo, vua cho Cảo đóng dinh ở núi Không Lộ, sau dời sang Ninh Giang. Đến năm này, chuyển về thanh Cổ Lộng. Cảo tự nghĩ là trời không thể có hai mặt trời, nước không thể có hai vua, mình không có công gì với thiên hạ mà ở ngôi tôn, nếu không sớm liệu, sợ nỗi hối hận sau này. Rồi ngầm đi thuyền ra biển mà chết.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Có thuyết nói rằng: Cảo tự biết người trong nước không phục, bèn cùng với bọn Văn Nhuệ ngầm đi thuyền biển trốn đến ải Cổ Lộng, vua sai người đuổi bắt giết đi, vứt xác vào bụi gai. Lúc Cảo chết, có câu khẩn trời, ai nghe cũng phải thương xót, thiên hạ cho là oan. Sau này, thời Lê mạt, Trần Cảo làm loạn, tương truyền đó là khiếp sau của Trần Cảo này.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Có thuyết nói rằng: Trần Cảo tên là Địch, trong nạn giặc Minh, Địch ẩn náu trong dân, đến khi Thái Tổ dấy quân, thấy lòng người vẫn nhớ nhà Trần, cho nên lập lên, Thái Tổ nói kín rằng: “Ta trải trăm trận mới lấy được thiên hạ, mà hắn lại giữ ngôi sao”. Cảo sợ hãi, chạy đến ải Cổ Lộng, Thái Tổ sai người đuổi theo giết đi, ném xác vào bụi gai).

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Hạ lệnh cho các quan Tư không, Tư đồ, Tư mã, Thiếu úy, Hành khiển bàn định pháp lệnh cai trị quân dân, để người làm tướng biết phép trị quân, quan các lộ biết phép trị dân, cũng để răn dạy quân …