Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thái Tổ Cao Hoàng Đế [BK10, 49a49b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 竹，不足以書其惡。[49a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … trúc, bất túc dĩ thư kì ác.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 神人之所共憤，天地之所不容。[49a*1*8]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Thần nhân chi sở cộng phẫn, thiên địa chi sở bất dung.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 予奪跡籃山，棲身荒野，[49a*2*2] 念世讐𡸈可共戴，誓逆賊難與俱生。[49a*2*11]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Dư đoạt tích Lam Sơn, thê thân hoang dã, niệm thế thù khởi khả cộng đái, thệ nghịch tặc nan dữ cụ sinh.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 痛心疾首者垂十餘年，嘗膽卧薪者盖非一日。[49a*3*7]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Thống tâm tật thủ giả, thùy thập dư niên. Thưởng đảm ngọa tân giả, cái phi nhất nhật.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 發憤忘食，每研談韜畧之書。即古驗今，細推究興亡之理。[49a*4*7]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Phát phẫn vong thực, mỗi nghiên đàm thao lược chi thư. Tức cổ nghiệm kim, tế suy cứu hưng vong chi lý.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 圖回之志，[49a*5*11] 寤寐不忘。[49a*5*15]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Đồ hồi chi chí, ngộ mị bất vong.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 當義兵初起之時，正賊勢方張之日。[49a*6*1]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Đương nghĩa binh sơ khởi chi thời, chính tặc thế phương trương chi nhật.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 柰以人才秋葉，俊傑晨星。[49a*6*15]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Nại dĩ nhân tài thu diệp, tuấn kiệt thần tinh.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 奔走前後者既乏其人，謀謨帷幄者又寡[49a*7*7] 其助。[49a*8*5]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Bôn tẩu tiền hậu giả ký phạp kì nhân, mưu mô duy ốc giả hựu quả kì trợ.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 特以救民之志，每鬱鬱而欲東。待賢之車，常汲汲以虚左。[49a*8*7]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Đặc dĩ cứu dân chi chí, mỗi uất uất nhi dục đông. Đãi hiền chi xa, thường cấp cấp dĩ hư tả.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 然其得人之效，茫若 [49a*9*11] 望洋。由已之誠，甚於拯溺。[49b*1*1]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Nhiên kì đắc nhân chi hiệu, mang nhược vọng dương. Do dĩ chi thành, thậm ư chửng nịch.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 憤胷徒之未滅，[49b*1*11] 念國步之猶屯。[49b*1*17]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Phẫn hung đồ chi vị diệt, niệm quốc bộ chi do truân.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 靈山之食盡兼旬，瑰縣之眾無一旅。[49b*2*5]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Linh Sơn chi thực tận kiêm tuần, Khôi huyện chi chúng vô nhất lữ.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 盖天欲困我以降厥任，故予益厲志以濟于難。[49b*3*1]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Cái thiên dục khốn ngã dĩ hàng quyết nhiệm, cố dư ích lệ chí dĩ tế vu nạn.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 揭竿爲旗，氓隷之徒四集。投醪饗士，父子之兵一心。[49b*4*1]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Yết can vi kì, manh lệ chi đồ tứ tập. Đầu lao hưởng sĩ, phụ tử chi binh nhất tâm.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 以弱制強，或攻人之不僃。以寡敵眾，常設伏以出奇。[49b*5*3]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Dĩ nhược chế cường, hoặc công nhân chi bất bị. Dĩ quả địch chúng, thường thiết phục dĩ xuất kì.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 卒能以大義而勝凶殘，以至仁而易強暴。[49b*6*5]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Tốt năng dĩ đại nghĩa nhi thắng hung tàn, dĩ chí nhân nhi dị cường bạo.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 蒲滕之霆驅電掣，[49b*7*3] 茶麟之竹破灰非。[49b*7*10]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Bồ Đằng chi đình khu điện xế, Trà Lân chi trúc phá hôi phi.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 士氣以之益增，軍聲以之大振。[49b*7*17]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Sĩ khí dĩ chi ích tăng, quân thanh dĩ chi đại chấn.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 陳智、山壽聞風而𥚚魄，李安、方政假息以偷生。[49b*8*11]

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Trần Trí, Sơn Thọ văn phong nhi hổ phách, Lý An, Phương Chính giả tức dĩ thâu sinh.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 乘勝長驅，西京既爲 …… [49b*9*11]

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Thừa thắng trường khu, Tây Kinh ký vi …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 … [49a] không đủ ghi tội ác.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Thần người đều căm giận,

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Trời đất chẳng dung tha.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Ta:

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Phát tích chốn Lam Sơn,

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Nương mình nơi hoang dã.

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 Ngẫm thế thù há đội trời chung.

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 Thề nghịch tặc khó cùng tồn tại.

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 Đau lòng nhức óc đã trải mười năm,

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 Nếm mật nằm gai phải đâu một buổi.

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh,

¶ 55 Leave a comment on paragraph 55 0 Lấy xưa nghiệm nay, lẽ hưng phế đắn đo càng kỹ.

¶ 56 Leave a comment on paragraph 56 0 Chí phục thù đã quyết.

¶ 57 Leave a comment on paragraph 57 0 Dẫu thức ngủ không quên.

¶ 58 Leave a comment on paragraph 58 0 Vừa khi cờ khởi nghĩa mới dấy lên,

¶ 59 Leave a comment on paragraph 59 0 Chính lúc thế giặc đương rất mạnh.

¶ 60 Leave a comment on paragraph 60 0 Thế mà:

¶ 61 Leave a comment on paragraph 61 0 Nhân tài như lá mùa thu,

¶ 62 Leave a comment on paragraph 62 0 Tuấn kiệt tựa sao buổi sớm.

¶ 63 Leave a comment on paragraph 63 0 Bôn tẩu trước sau đã ít kẻ đỡ đần,

¶ 64 Leave a comment on paragraph 64 0 Vạch mưu dưới trướng lại ít người bàn bạc.

¶ 65 Leave a comment on paragraph 65 0 Chỉ vì: Chí muốn cứu dân, những đăm đăm muốn tiến về đông¹,

¶ 66 Leave a comment on paragraph 66 0 Nên: cỗ xe đãi hiền, vẫn canh cánh để dành phía tả².

¶ 67 Leave a comment on paragraph 67 0 Nhưng: Được người đâu dễ, mù mịt [49b] xa vời,

¶ 68 Leave a comment on paragraph 68 0 Mong tự đáy lòng, giáp hơn cứu đuối.

¶ 69 Leave a comment on paragraph 69 0 Phần giận quân thù chưa bị diệt.

¶ 70 Leave a comment on paragraph 70 0 Phần lo vận nước còn lao đao.

¶ 71 Leave a comment on paragraph 71 0 Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần,

¶ 72 Leave a comment on paragraph 72 0 Lúc Khôi huyện quân không một lữ.

¶ 73 Leave a comment on paragraph 73 0 Bởi trời muốn thử thách ta, để trao mệnh lớn,

¶ 74 Leave a comment on paragraph 74 0 Nên ta càng mài ý chí, quyết vượt gian nguy.

¶ 75 Leave a comment on paragraph 75 0 Dựng gậy làm cờ³, tụ hội bốn phương manh lệ⁴,

¶ 76 Leave a comment on paragraph 76 0 Hoà rượu mời lính⁵, dưới trên một dạ cha con.

¶ 77 Leave a comment on paragraph 77 0 Lấy yếu chống mạnh, thường đánh bất ngờ,

¶ 78 Leave a comment on paragraph 78 0 Rốt cuộc: Lấy đại nghĩa thắng hung tàn,

¶ 79 Leave a comment on paragraph 79 0 Lấy chí nhân thay cường bạo.

¶ 80 Leave a comment on paragraph 80 0 Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật.

¶ 81 Leave a comment on paragraph 81 0 Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay.

¶ 82 Leave a comment on paragraph 82 0 Sĩ khí do đó càng tăng,

¶ 83 Leave a comment on paragraph 83 0 Quân thanh từ đây càng dậy.

¶ 84 Leave a comment on paragraph 84 0 Bọn Trần Trí, Sơn Thọ, nghe hơi mà mất vía,

¶ 85 Leave a comment on paragraph 85 0 Lũ Lý An, Phương Chính, nín thở mong thoát thân.

¶ 86 Leave a comment on paragraph 86 0 Thừa thắng ruổi dài, Tây Kinh quân ta …

¶ 87 Leave a comment on paragraph 87 0 ^⇡ 1 Muốn tiến về đông: Nguyên văn là “dục đông”, câu trong Hán thư. Khi Lưu Bang bị Hạng Vũ bắt vào Tây Thục, bực dọc nói: “ta cũng muốn tiến về đông, sao chịu ở mãi chốn này”. Câu này ý nói nghĩa quân chỉ lăm lăm muốn tiến về Đông Đô (Hà Nội).

¶ 88 Leave a comment on paragraph 88 0 ^⇡ 2 Sử ký, Tín Lăng Quân truyện: Tín Lăng Quân người nước Nguỵ nghe tiếng Hầu Doanh là một hiền sĩ, đem xe đến đón, mình ngồi phía hữu, để trống chỗ bên tả cho Hầu Doanh. “Để dành phía tả” là có ý khao khát, tôn trọng người hiền.

¶ 89 Leave a comment on paragraph 89 0 ^⇡ 3 Nguyên văn: “Yết can vi kỳ”, chữ trong Hán thư, ý nói cuộc khởi nghĩa có tính chất quần chúng rộng rãi.

¶ 90 Leave a comment on paragraph 90 0 ^⇡ 4 Manh lệ: manh chỉ dân thường, nông dân; lệ là những người bị lệ thuộc, như nô tỳ, Mạnh lệ là những người có thân phận hèn kém trong xã hội cũ.

¶ 91 Leave a comment on paragraph 91 0 ^⇡ 5 Nguyên văn: “Đầu lao tướng sĩ”. Xưa có viên tướng giỏi, được biếu một bình rượu ngon liền đem rượu đổ xuống dòng sông bảo quân sĩ cùng uống để tỏ lòng đồng cam cộng khổ từ trên xuống dưới.