Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thái Tổ Cao Hoàng Đế [BK10, 11a11b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 成祖，謚曰文皇帝。[11a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … Thành Tổ thụy viết Văn Hoàng Đế.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 秋，八月，十五日，明太子髙熾即位，改元洪熙，大赦。[11a*1*8]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Thu, bát nguyệt, thập ngũ nhật, Minh Thái tử Cao Xí tức vị, cải nguyên Hồng Hi, đại xá.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 詔曰：「朕惟上天民生，愛立君王，仁育兆庻，咸底於太和；統御華夷，同躋於熙暭。[11a*2*10]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Chiếu viết: “Trẫm duy thượng thiên dân sinh, ái lập quân vương, nhân dục triệu thứ, hàm để ư thái hòa;, thống ngự Hoa Di, đồng tê ư hi hạo.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 我先皇奉天撫運，治化髙於百王，文德武功，聲教施於四海。[11a*4*4]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Ngã tiên hoàng phụng thiên phủ vận, trị hóa cao ư bách vương, văn đức vũ công, thanh giáo thí ư tứ hải.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 此緣邉警，厪龍御以親征，逮及凱還，景鼎湖之昇逝。[11a*5*9]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Thử duyên biên cảnh, cận long ngự dĩ thân chinh, đãi cập khải hoàn, cảnh Đỉnh Hồ chi thăng thệ.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 遺命神噐以付，藐躬願哀疚之方，深𡸈遵承之遽忽。[11a*6*11]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Di mệnh thần khí dĩ phó, miểu cung nguyện ai cứu chi phương, thâm khởi tuân thừa chi cự hốt.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 宗親公侯伯駙馬，文武臣僚，軍民耆老及四夷朝貢之使，俯伏闕下，奉表勸進，以爲天位不可久虚，生民不可 [11a*7*13] 無主，長嫡承綂，國家[11b*1*1] 常經，陳辞再三，瀝懇勤至。[11b*1*9]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Tôn thân công hầu bá phò mã, văn vũ thần liêu, quân dân kì lão cập tứ di triều cống chi sứ, phủ phục khuyết hạ, phụng biểu khuyên tiến, dĩ vi thiên vị bất khả cửu hư, sinh dân bất khả vô chủ, trưởng đích thừa thống, quốc gia thường kinh, trần từ tái tam, lịch khẩn cần chí.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 是以仰遵遺命，俯徇輿情，以於八月十五日祗告天地宗廟社稷，即皇帝位，奉宗廟之洪祐，仰聖神之永圖。[11b*2*1]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Thị dĩ ngưỡng tuân di mệnh, phủ tuẫn dư tình, dĩ ư bát nguyệt thập ngũ nhật chi cáo thiên địa tông miếu xã tắc, tức hoàng đế vị, phụng tông miếu chi hồng hựu, ngưỡng thánh thần chi vĩnh đồ.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 兹属涖祚之初，宜布維新之命，其以明年爲洪熙元年，所有合行事宜條示于左：一，交趾採金銀及󰇼香課等類，悉皆停趾。[11b*4*6]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Tư thuộc lị tộ chi sơ, nghi bố duy tân chi mệnh, kì dĩ minh niên vi Hồng Hi nguyên niên, sở hữu hợp hành sự nghi điều thị vu tả: Nhất, Giao Chỉ thái kim ngân cập thái hương khóa đẳng loại, tất giai đình chỉ.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 所差去内外監督官員，限十日以裏，起程赴京，並不許托故󰏲留虐害軍民 [11b*6*17] 於戲。 [11b*8*10]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Sở sai khứ nội ngoại giám đốc quan viên, hạn thập nhật dĩ lí, khởi trình phó kinh, tịnh bất hứa thác cố kê lưu, ngược hại quân dân ô hí.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 君臣一體，愛民必務，於寬弘賞罰，有經爲國，必先於明信。[11b*8*12]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Quân thần nhất thể, ái dân tất vụ, ư khoan hoằng thưởng phạt, hữu kinh vị quốc, tất tiên ư minh tín.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 尚頼文 …… [11b*9*16]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Thượng lại văn …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 … [11a] Thành Tổ, tên thụy là Văn Hoàng Đế.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Mùa thu, tháng 8, ngày 15, thái tử nhà Minh Cao Xí lên ngôi, đổi niên hiệu là Hồng Hy, đại xá. Tờ chiếu viết:

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 “Trẫm nghĩ, trời sinh ra dân, liền lập ra vua chúa để yêu nuôi muôn triệu người cho đến cõi thái hòa, để thống trị Hoa Di, để cùng đạt tới phồn vinh thịnh vượng. Tiên hoàng ta vâng mệnh trời vỗ yên đất nước, trị hóa cao hơn cả trăm vua, văn đức vũ công, thanh giáo ban ra khắp bốn biển. Mới đây, vì biên cương báo động, cần phải xa giá thân chinh; đến khi quân về, bỗng đâu Đỉnh Hồ¹ xa khuất.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Ngài để lại di mệnh đem ngôi báu trao cho kẻ ít đức này. Đương lúc đau thương khôn xiết, đâu dám vội nguôi mà tuân theo lệnh. Nhưng các tôn thân, công hầu bá, phò mã, các quan văn võ, nhân dân, kỳ lão và các sứ thần triều cống của tứ di² đều cúi đầu dưới cửa khuyết, dâng biểu khuyên lên ngôi, cho là ngôi trời không thể bỏ trống lâu ngày, sinh dân không thể [11b] không có người đứng chủ, mà con trưởng đích nối giữ đại thống là đạo vĩnh hằng của nhà nước. Lời tâu bày đền hai ba lần, lòng thành khẩn xiết bao giải tỏ.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 Cho nên, ta trên tuân lệnh theo di mệnh, dưới thể lòng mọi người, ngày 15 tháng 8 đã kính cáo trời đất, tông miếu, xã tắc, lên ngôi hoàng đế, để đón phúc lớn của tông miếu, để nhờ mưu xa của thánh thần. Nay nhân buổi mới lên ngôi, ban mệnh đổi mới, lấy sang năm làm năm Hồng Hy thứ nhất, còn các việc nên làm, nêu rõ như sau:

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Những việc như lấy vàng bạc, tìm hương liệu ở Giao Chỉ đều đình chỉ hết. Các quan viên trong ngoài sai đi trông coi, hạn trong 10 ngày phải lên đường về kinh, không được kiếm cớ ở chậm lại mà ngược hại nhân dân. Ôi! vua tôi cùng một dạ, thương dân cốt ở khoan hồng, thưởng phạt có phép thường, trị nước trước phải minh tín. Những mong các hiền tài …

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 ^⇡ 1 Đỉnh Hồ: theo truyền thuyết Trung Quốc: Hoàng đế đúc vạc ở chân núi Kinh Sơn, vạc đúc xong, liền cưỡi rồng bay đi. Chỗ ấy gọi là Đỉnh Hồ. Sau dùng chữ Đỉnh Hồ để chỉ vua chết.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 ^⇡ 2 Tứ di: chỉ các nước xung quanh Trung Quốc hồi ấy.