Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thánh Tông Thuần Hoàng Đế (thượng) [53a53b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

Tách câu và Phiên âm

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 …… 並以死罪罪之。[53a*1*1]

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 … tịnh dĩ tử tội tội chi.

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 若居䘮服，出見戲塲，縱觀不避，以流罪論。[53a*1*7]

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 Nhược cư tang phục, xuất kiến hí trường, túng quan bất tị, dĩ lưu tội luận.

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 如有貪財孝色，而娶惡逆之妻妾及蛮人蒸亡兄弟妻妾，并為官吏而受賂，抵罪。[53a*2*4]

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 Như hữu tham tài hiếu sắc, nhi thú ác nghịch chi thê thiếp cập Man nhân chưng vong huynh đệ thê thiếp, tịnh vi quan lại nhi thụ lộ, để tội.

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 二月，選補軍伍。[53a*3*16]

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 Nhị nguyệt, tuyển bổ quân ngũ.

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 勑旨：漏籍人自十歲以上，壮者充軍。[53a*4*4]

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 Sắc chỉ: Lậu tịch nhân tự thập tuế dĩ thượng, tráng giả sung quân.

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 户内有父子兄弟三丁，不在充數。[53a*4*18]

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 Hộ nội hữu phụ tử huynh đệ tam đinh, bất tại sung sổ.

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 定󰱇壮健替補令，從都清華鎮守副總兵兼清華等處承宣使司阮德忠之奏也。[53a*5*13]

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 Định tuyển tráng kiện thế bổ lệnh, tòng đô Thanh Hóa trấn thủ phó tổng binh kiêm Thanh Hóa đẳng xứ thừa Tuyên sứ ti Nguyễn Đức Trung chi tấu dã.

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 勑諭數奸臣阮復罪九十二條。[53a*7*7]

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 Sắc dụ sổ gian thần Nguyễn Phục tội cửu thập nhị điều.

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 時復為錦衣衛都指揮使也。[53a*8*1]

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 Thời Phục vi Cẩm y vệ đô chỉ huy sứ dã.

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 幸西京。[53a*8*12]

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 Hạnh Tây Kinh.

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 帝曰：「前年吾徃福光堂洞滂，田水淺不可種禾。[53a*8*15]

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 Đế viết: “Tiền niên ngô vãng Phúc Quang đường Động Bàng, điền thủy thiển bất khả chủng hòa.

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 今年多水，夏 [53a*9*15] 禾極目。」[53b*1*1]

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 Kim niên đa thủy, hạ hòa cực mục”.

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 口占一絶云：「萬󰟸青青是夏田，齊民當以食为天。[53b*1*4]

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 Khẩu chiêm nhất tuyệt vân: “Vạn khoảnh thanh thanh thị hạ điền, Tề dân đương dĩ thực vi thiên.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 村頭三两農夫到，皆謂今年勝昔年。」[53b*2*4]

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 Thôn đầu tam lưỡng nông phu đáo, Giai vị kim niên thắng tích niên”.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 時帝謁洞滂福光堂也。[53b*2*18]

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 Thời đế yết Động Bàng Phúc Quang đường dã.

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 三月，定厨人勢家給帖公同買物令，從奉天府權知府阮宗西之奏也。[53b*3*8]

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 Tam nguyệt, định trù nhân thế gia cấp thiếp công đồng mãi vật lệnh, tòng Phụng Thiên phủ quyền Tri phủ Nguyễn Tông Tây chi tấu dã.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 禁非僧類不得剃髮。[53b*4*17]

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 Cấm phi tăng loại bất đắc thế phát.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 夏，四月，帝親製《 道庵千字》，其略曰：「乾健至剛，坤順無疆，辟兼智勇，󰘊俾熾昌，配擇妃匹，懿媲任姜。」[53b*5*7]

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 Hạ, tứ nguyệt, đế thân chế Đạo Am thiên tự, kì lược viết: “Càn kiện chí cương, khôn thuận vô cường, tích kiêm trí dũng, bang tỉ sí xương, phối trạch phi sất, ý bễ Nhâm Khương”.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 饒水軍衛指揮使陶保罪。上謂朝臣曰：「陶保是前吳人，屠城之後為黎察家奴，及收没黎察，賜平原府為奴。[53b*7*7]

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 Nhiêu Thủy quân vệ chỉ huy sứ Đào Bảo tội. Thượng vị triều thần viết: “Đào Bảo thị tiền Ngô nhân, đồ thành chi hậu vi Lê Sát gia nô, cập thu một Lê Sát, tứ Bình Nguyên phủ vi nô.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 今又拒違勑旨，故違軍 …… [53b*9*11]

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 Kim hựu cự vi sắc chỉ, cố vi quân …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 … [53a] đều phải tội chết cả. Nếu đương có tang, ra ngoài thấy đám trò vui mà cứ mê mải xem không tránh, thì xử tội đi đày. Nếu kẻ nào tham của, hiếu sắc mà lấy vợ cả vợ lẽ của kẻ đại ác phản nghịch, cùng là người Man thông dâm với vợ cả vợ lẽ của anh em đã chết rồi, cùng những kẻ làm quan lại mà nhận hối lộ thì tùy tội nặng nhẹ mà xử tội.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Tháng 2, tuyển đinh tráng bổ sung quân ngũ.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Ra sắc chỉ rằng: Người lậu sổ hộ tịch 10 tuổi trở lên mà khỏe mạnh thì bắt xung quân. Trong một hộ có 3 đinh là cha con anh em với nhau thì không ở trong sổ xung quân.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Định lệnh tuyển chọn người khỏe mạnh bổ sung thay thế (quân lính già yếu) đó là theo lời tâu của Phó tổng binh Trấn thủ Thanh Hóa kiêm thừa Tuyên xứ ty các xứ Thanh Hóa Nguyễn Đức Trung.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Có sắc dụ kể tội gian thần Nguyễn Phục gồm 12 điều. Lúc ấy Nguyễn Phục là Cẩm y vệ đô chỉ huy sứ.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Vua ngự về Tây Kinh. Vua nói:

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 “Năm trước ta đến Phúc Quang đường¹ thì ruộng nương Động Bàng ít nước không thể cấy lúa được. Năm nay nước nhiều, lúa chiêm [53b] mênh mông bát ngát”.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Rồi vịnh luôn bài thơ tứ tuyệt rằng:

Vạn khoảnh thanh thanh thị hạ điền,

Tề dân đương vĩ thực vi tiên.

Thôn đầu tam lưỡng nông phu đáo,

Giai vị kim niên thắng tích niên.

(Đồng chiêm muôn khoảnh lúa xanh tươi,

Dân chính coi ăn chính ấy trời.

Đầu xóm nông phu dặm kẻ đến,

Nói năm nay vượt mọi năm rồi).

¶ 57 Leave a comment on paragraph 57 0 Bấy giờ là lúc vua đến bái yết Phúc Quang đường ở xã Động Bàng.

¶ 58 Leave a comment on paragraph 58 0 Tháng 3, định lệnh về việc cấp thiếp cho người nhà bếp [trong cung] và các nhà thế gia cùng lệnh về việc công đồng mua vật phẩm, đó là theo lời tâu của quyền Tri phủ Phụng Thiên Nguyễn Tông Tây.

¶ 59 Leave a comment on paragraph 59 0 Cấm người không phải là sư sãi không được cạo đầu.

¶ 60 Leave a comment on paragraph 60 0 Mùa hạ, tháng 4, vua thân hành soạn bài Đạo Am thiên tự, đại ý là:

¶ 61 Leave a comment on paragraph 61 0 Đạo trời mạnh chí cương, đạo đất thuận vô lường, làm vua đủ trí dũng, cho nước được phồn xương; chọn lấy người đôi lứa, tốt ngang họ Nhâm Khương².

¶ 62 Leave a comment on paragraph 62 0 Tha tội cho Thủy quân vệ chỉ huy sứ Đào Bảo. Vua bảo triều thần rằng: Đào Bảo nguyên trước là người Ngô, sau khi thành bị hạ, làm gia nô cho Lê Sát, đến khi nhà Lê Sát bị tịch thu, cho làm nô ở phủ Bình Nguyên³. Nay hắn làm trái sắc chỉ, cố ý vi phạm quân …

¶ 63 Leave a comment on paragraph 63 0 ^⇡ 1 Phúc Quang đường: Tại xã Động Bàng huyện Yên Định, nay thuộc tỉnh Thanh Hóa, do Lê Thánh Tông dựng vào năm Quang Thuận, tức là điện để Hoàng thái hậu thay áo (CMCB 21, 27b).

¶ 64 Leave a comment on paragraph 64 0 ^⇡ 2 Nhâm: tức là Thái Nhâm là mẹ của Chu Văn Vương, Khương: tức Khương Hậu là vợ của Chu Tuyên Vương, được các nhà nho coi là phụ nữ mẫu mực, hiền và có đức. Ở đây theo bản dịch cũ.

¶ 65 Leave a comment on paragraph 65 0 ^⇡ 3 Phủ Bình Nguyên: là phủ đệ của Bình Nguyên Vương. Bình Nguyên Vương tức là Lê Thánh Tông khi còn làm phiên vương.