Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thái Tông Văn Hoàng Đế [BK11, 46a46b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 帝以帽示大臣及󰉟官，仍問之曰：「此帽何足為奇，而󰱑官見諫？」[46a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … Đế dĩ mạo thị đại thần cập đài quan, nhưng vấn chi viết: “Thử mạo hà túc vi kì, nhi đài quan kiến gián?”.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 永錫對曰：「臣欲致君於堯舜之上，故先諫其未萌爾！」[46a*2*5]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Vĩnh Tích đối viết: “Thần dục trí quân ư Nghiêu Thuấn chi thượng, cố tiên gián kì vị manh nhĩ!”.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 帝又欲充十二人於冠作局，裴擒虎上疏争之。[46a*3*6]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Đế hựu dục sung thập nhị nhân ư quan tác cục, Bùi Cầm Hổ thượng sớ tranh chi.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 帝怒，以擒虎既劾興國等，今又助之，所言前後不同，貶二資。[46a*4*5]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Đế nộ, dĩ Cầm Hổ ký hặc Hưng Quốc đẳng, kim hựu trợ chi, sở ngôn tiền hậu bất đồng, biếm nhị tư.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 降管領黎蒲、黎牢、黎磊等，還前鎮撫、巡察等職，以黎察所舉用故也。[46a*5*9]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Giáng quản lĩnh Lê Bồ, Lê Sao, Lê Lỗi đẳng, hoàn tiền Trấn phủ, Tuần sát đẳng chức, dĩ Lê Sát sở cử dụng cố dã.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 鹵簿司同監兼知典樂事梁登進新樂，倣明朝制為之。[46a*6*16]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Lỗ bộ ti Đồng giám kiêm Tri điển nhạc sự Lương Đăng tiến tân nhạc, phỏng Minh triều chế vi chi.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 初，登𭁈阮廌奉定雅樂。[46a*7*19]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Sơ, Đăng dữ Nguyễn Trãi phụng định nhã nhạc.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 其堂上之樂，則有八聲：懸大皷、編鐘、設琴瑟、笙簫、管、籥、柷敔、壎篪之類。[46a*8*9]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Kì đường thượng chi nhạc, tắc hữu bát thanh: huyền đại cổ, biên chung, thiết cầm sắt, sênh tiêu, quản, thược, chúc ngữ, huân trì chi loại.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 堂 [46a*9*17] 下之樂，則有：懸方響、笙篌、琵琶管、皷管、笛之類。[46b*1*1]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Đường hạ chi nhạc, tắc hữu: huyền phương hưởng, sênh hầu, tì bà quản, cổ quản, địch chi loại.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 冬，十月，流黎討等于遠州。[46b*2*1]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Đông, thập nguyệt, lưu Lê Thảo đẳng vu viễn châu.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 時黎討、黎侃、黎克諧等皆武士，為黎察所親。[46b*2*11]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Thời Lê Thảo, Lê Khản, Lê Khắc Hài đẳng giai võ sĩ, vi Lê Sát sở thân.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 及察敗，有言其為刺客者，考畧不服。[46b*3*10]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Cập Sát bại, hữu ngôn kì vi thích khách giả, khảo lược bất phục.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 形官以討等咱從黎察，欲殺大都督銀，當斬罪。[46b*4*6]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Hình quan dĩ Thảo đẳng thính tòng Lê Sát, dục sát Đại đô đốc Ngân, đáng trảm tội.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 特旨免死，流遠州，妻子田産籍没。[46b*5*6]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Đặc chỉ miễn tử, lưu viễn châu, thê tử điền sản tịch một.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 玉麻州道慕捉其弟道悶等及手下五十餘人送京師。[46b*6*1]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Ngọc Ma châu Đạo Mộ tróc kì đệ Đạo Muộn đẳng cập thủ hạ ngũ thập dư nhân tống kinh sư.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 悶，慕異母弟也，皆琴貴之子。[46b*7*5]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Muộn, Mộ dị mẫu đệ dã, giai Cầm Quý chi tử.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 官軍征玉麻時，慕歸順朝廷，而悶從父貴㱕哀牢。[46b*7*16]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Quan quân chinh Ngọc Ma thời, Mộ quy thuận triều đình, nhi Muộn tòng phụ Quý quy Ai Lao.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 貴既誅，慕招悶還。[46b*8*17]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Quý ký tru, Mộ chiêu Muộn hoàn.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 既至，又陰謀殺慕，故慕擒献之。[46b*9*6]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Kí chí, hựu âm mưu sát Mộ, cố Mộ cầm hiến chi.

Dịch Quốc Ngữ

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 … [46a] vua đưa mũ cho đại thần và đài quan xem và hỏi họ:

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 “Cái mũ này có gì là lạ mà quan phải can?”.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Vĩnh Tích trả lời:

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 “Thần muốn vua hơn cả Nghiêu Thuấn, cho nên can trước cái điều chưa manh nha đó thôi!”.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Vua lại muốn lấy 12 người vào cục quan tác¹. Bùi Cầm Hổ dâng sớ can ngăn. Vua giận, cho là Cầm Hổ trước đã hặc tội bọn Quốc Hưng, nay lại giúp cho bọn ấy, trước sau nói không thống nhất, nêm biếm 2 tư.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Giáng chức bọn Quản lĩnh Lê Bồ, Lê Lao, Lê Lỗi, cho trở về các chức Trấn phủ, Tuần sát như trước, vì họ là những người được Lê Sát tiến cử.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Lỗ bộ ty đồng giám kiêm tri điển nhạc sự Lương Đăng dâng nhạc mới phỏng theo quy chế của nhà Minh mà làm.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Trước Đăng và Nguyễn Trãi đã vâng mệnh soạn định nhã nhạc. Trong đó, nhạc ở trên² có 8 loại thanh âm như: trống keo lớn, khánh chùm, chuông chùm³, đặt các loại đàn cầm, đàn sắt, sênh, quản, thược, chúc ngữ, huân trì⁴. Nhạc ở dưới điện [46b] thì có phương hưởng treo, khống hầu⁵.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Mùa đông, tháng 10, đày bọn Lê Thảo ra châu xa.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Bấy giờ bọn Lê Thảo, Lê Khản, Lê Khắc Hài đều là võ sĩ, là bọn thân tín của Lê Sát. Đến khi Sát bị tội, có người nói bọn chúng là thích khách của Sát, tra khảo thế nào chúng cũng không nhận. Hình quan cho là bọn Thảo nghe Lê Sát định giết Đại đô đốc Lê Ngân, tội đáng chém. Có chỉ đặc ân tha cho tội chết, bắt đày ra châu xa, tịch thu vợ con, điền sản.

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 Đạo Mộ ở châu Ngọc Ma bắt em hắn là bọn Đạo Muộn và hơn 50 thủ hạ giải về kinh sư.

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 Muộn là em khác mẹ của Mộ, đều là con của Cầm Quý. Khi quan quân đánh Ngọc Ma, thì Mộ quy thuận triều đình, còn Muộn thì theo cha sang Ai Lao. Sau khi Quý bị giết, Mộ gọi Muộn về. Đến khi về, lại âm mưu giết Mộ, cho nên Mộ bắt đem nộp.

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 ^⇡ 1 Quan tác: có nghĩa là “làm mũ”, cục quan tác có lẽ là cục thợ thủ công chuyên làm các loại mũ dùng cho các quan thời đó.

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 ^⇡ 2 Nguyên văn: “Đường thượng”. Bản cũ dịch là “trên đường”; ở đây là “triều đường”, là điện của nhà vua khi ra coi chầu, đối lập với “đường thượng” là “đường hạ” tức là dưới điện, ngoài điện.

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 ^⇡ 3 Nguyên văn: “biên khánh, biên chung”, tức là bộ khánh, bộ chuông gồm 16 chiếc khánh từ nhỏ đến lớn và 16 chiếc chuông tử nhỏ đến lớn cùng treo một giá ở trên.

¶ 55 Leave a comment on paragraph 55 0 ^⇡ 4 Sênh, quản thược: đều là các loại sáo. Chúc: làm bằng gỗ, hình vuông, cao 1 thước 3 tấc, giữa lồi lên như cái trống đánh. Ngữ: làm bằng gỗ, hình con hổ nằm lưng có 27 răng cưa bằng đông, lấy gỗ cọ vào thành tiếng. Huân: làm bằng đất nung hình như quả trứng, có lỗ để thổi. Trì: làm bằng trúc, có lỗ để thổi.

¶ 56 Leave a comment on paragraph 56 0 ^⇡ 5 Phương hưởng: gồm 16 thỏi gang dài, từ nhỏ đến lớn cùng mắc nghiêng vào một giá, có hai tầng, lấy dùi nhỏ bằng đồng để đánh. Không hầu: là thứ nhạc khí như các đàn sắt nhưng nhỏ hơn. Quản dịch: là các loại sáo.