Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thái Tông Văn Hoàng Đế [BK11, 13a13b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 甚。[13a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … thậm.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 自今凡軍民有小訟，即先就本社社官諭辨，社官不能，方就縣；縣不能，以次至路、至府；府不能，方就本道；本道又不能，然後奏聞。[13a*1*2]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Tự kim phàm quân dân hữu tiểu tụng, tức tiên tựu bản xã xã quan dụ biện, xã quan bất năng, phương tựu huyện; huyện bất năng, dĩ thứ chí lộ, chí phủ; phủ bất năng, phương tựu bản đạo; bản đạo hựu bất năng, nhiên hậu tấu văn.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 其訟田土亦如之。[13a*3*15]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Kì tụng điền thổ diệc như chi.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 若評諭官，宜用法公平，不可受賂偏曲，使有所寃。[13a*4*4]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Nhược bình dụ quan, nghi dụng pháp công bình, bất khả thụ lộ thiên khúc, sử hữu sở oan.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 其大訟方許直奏。」[13a*5*5]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Kì đại tụng phương hứa trực tấu”.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 十五日，設盂蘭會，赦輕罪囚五十人，賜僧人通經錢二百二十緡。[13a*5*12]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Thập ngũ nhật, thiết Vu Lan hội, xá khinh tội tù ngũ thập nhân, tứ tăng nhân thông kinh tiền nhị bách nhị thập mân.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 八月，賜國子監生及路縣生徒著冠服，并與國子監敎授及路縣教職著高山巾。[13a*7*2]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Bát nguyệt, tứ Quốc tử giám sinh cập lộ huyện sinh đồ trước quan phục, tịnh dữ Quốc tử giám Giáo thụ cập lộ huyện Giáo chức trước cao sơn cân.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 初，教授、監書庫皆太古巾，至是令戴之。[13a*8*16]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Sơ, Giáo thụ, Giám thư khố giai thái cổ cân, chí thị lệnh đái chi.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 八日，令右僕 [13a*9*13] 射黎汝覧徃籃京立太母廟。[13b*1*1]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Bát nhật, lệnh Hữu bộc xạ Lê Nhữ Lãm vãng Lam Kinh lập Thái Mẫu miếu.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 九日，斬道者程堂。[13b*1*12]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Cửu nhật, trảm đạo giả Trình Đường.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 政事院同參議阮欣等奏言曰：「堂白日偷窺，律不至死，殺之不可。」[13b*2*2]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Chính sự viện đồng tham nghị Nguyễn Hân đẳng tấu ngôn viết: “Đường bạch nhật thâu khuy, luật bất chí tử, sát chi bất khả”.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 不聽。[13b*3*9]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Bất thính.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 太廟厨兒阮注以抑買市貨，杖八十，刺項徒象坊兵。[13b*3*11]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Thái miếu trù nhi Nguyễn Chú dĩ ức mãi thị hóa, trượng bát thập, thích hạng đồ tượng phường binh.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 時諸室厨人多托宫中，以賤直抑買市肆，人民病之。[13b*4*14]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Thời chư thất trù nhân đa thác cung trung, dĩ tiện trực ức mãi thị tứ, nhân dân bệnh chi.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 阮天祐捕奏，乃加注罪，仍令徇眾三日。[13b*5*16]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Nguyễn Thiên hựu bổ tấu, nãi gia Chú tội, nhưng lệnh tuẫn chúng tam nhật.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 定取士科。[13b*6*13]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Định thủ sĩ khoa.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 詔曰：「得人之效，取士為先。取士為方，科目為首。[13b*6*17]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Chiếu viết: “Đắc nhân chi hiệu, thủ sĩ vi tiên. Thủ sĩ vi phương, khoa mục vi thủ.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 我國家自經兵燹，英才秋葉，俊士晨星，太祖立國之初，首興學校，祠孔子以太牢其崇重至矣。[13b*7*18]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Ngã quốc gia tự kinh binh tiển, anh tài thu diệp, tuấn sĩ thần tinh. Thái Tổ lập quốc chi sơ, thủ hưng học hiệu, từ Khổng Tử dĩ Thái lao, kì sùng trọng chí hĩ.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 而 …… [13b*9*18]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Nhi …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 … [13a] tệ hơn. Từ nay, quân hay dân nếu có vụ kiện nhỏ thì tới chỗ xã quan của xã mình mà trình bày, xã quan không giải quyết được mới lên huyện, huyện không giải quyết được mới lần lượt lên lộ, lên phủ, phủ không giải quyết được thì bấy giờ được tâu lên. Các vụ kiện ruộng đất cũng thế. Các quan xét xử phải giữ phép công bằng, không được nhận đút lót mà làm sai, để có người bị oan uổng. Các vụ kiện lớn thì mới cho tâu thẳng lên”.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Ngày 15, mở hội Vu Lan¹, tha cho 50 tên tù tội nhẹ, ban cho các sư tụng kinh 220 quan tiền.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Tháng 8, cho các giám sinh Quốc tử giám và sinh đồ các lộ, huyện được mang mũ áo và cho Giáo thụ Quốc tử giám cùng giáo chức các lộ, huyện được được đội mũ cao sơn.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Trước kia, Giáo thụ và Giám thư khố đầu đội mũ thái cổ, đến đây, cho đội mũ cao sơn.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Ngày mồng 8, sai Hữu bộc [13b] xạ Lê Nhữ Lãm đến Lam Kinh dựng miếu thờ thái mẫu.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Ngày mồng 9, chém tên ăm trộm Trình Đường. Bọn Chính sự viện đồng tham nghị Nguyễn Hân tâu rằng:

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 “Tên Đường trộm cắp giữa ban ngày, nhưng theo luật không đáng xử tử, không nên giết hắn”.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Vua không nghe.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Tên đầu bếp ở thái miếu Nguyễn Chú vì tội ức hiếp mua rẻ hàng hoá, bị đánh 80 trượng, thích chữ vào gáy, đồ làm lính nuôi voi.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Bấy giờ, người đầu bếp của các nhà quyền quý hay thác cớ là người trong cung, ức hiếp người bán, mua rẻ hàng hoá ở chợ, dân chúng rất sợ bọn đó. Nguyễn Thiên Hựu bắt được tâu lên, bèn trị tội tên Chú và rao 3 ngày cho mọi người biết.

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 Định khoa thi chọn học trò.

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 Xuống chiếu rằng: Muốn có được nhân tài, trước hết phải chọn lựa kẻ sĩ, mà phép chọn lựa kẻ sĩ phải lấy thi cử làm đầu. Nhà nước ta từ thuở xưa loạn lạc, người anh tài như lá mùa thu, bậc tuấn kiện như sao buổi sớm. Thái Tổ ta buổi đầu dựng nước, mở mang nhà học, dùng cỗ Thái lao² để tế Khổng Tử, rất mực sùng Nho, trọng đạo. Nhưng …

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 ^⇡ 1 Tức hội Vu Lan Bồn của nhà Phật tổ chức vào ngày 15 tháng 7 âm lịch hằng năm. Theo Phật thoại, mẹ của Mục Liên vào địa ngục, hễ ăn gì đều hóa thành lửa. Phật liền dùng chiếc bồn lớn, đựng hàng trăm thức ăn để cúng dường các Phật, giải thoát cho mẹ Mục Liên, Sau này, lễ Vu Lan Bồn là để cúng thí bọn quỷ đói, giải thoát mọi khổ ải cho chúng sinh.

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 ^⇡ 2 Cỗ Thái lao: lễ lớn, dùng đủ tam sinh (ba con vật tế) là: trâu, dê, lợn.