Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

I. Quá trình biên soạn và tác giả

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 Bộ Đại Việt sử ký toàn thư còn lại đến ngày nay là một bộ Quốc sử lớn, có giá trị, lần đầu tiên được khắc in toàn bộ và công bố vào năm Đinh Sửu, niên hiệu Chính Hoà thứ 18, triều Lê Hy Tông, tức năm 1697. Trong lời tựa của lần xuất bản đó – gọi là Tựa Đại Việt sử ký tục biên – nhóm biên soạn đứng đầu là Tham tụng, Hình bộ thượng thư tri Trung thư giám Lê Hy, cho biết bộ Quốc sử này là kết quả của một quá trình biên soạn, tu bổ qua nhiều đời: “Nước Việt ta, sử ký các đời do các tiên hiền Lê Văn Hưu, Phan Phu Tiên làm ra trước, Ngô Sĩ Liên, Vũ Quỳnh soạn tiếp sau…”, đến đời Lê Huyền Tông (1663 – 1671) “sai bọn tể thần Phạm Công Trứ tham khảo sử cũ như Sử ký ngoại kỷ, Bản kỷ toàn thư, Bản kỷ thực lục đều y theo danh lệ của các sử trước, lại tham xét biên soạn từ quốc triều Trang Tông Dụ Hoàng đế (1533 – 1548) đến Thần Tông Uyên Hoàng Đế (1619 – 1643) để thêm vào Quốc sử, đặt tên là Bản kỷ tục biên“, rồi đến đời Lê Hy Tông (1676 – 1705) “sai bọn khảo thần khảo đính sử cũ, chỗ nào sai thì sửa lại, chỗ nào đúng thì chép lấy… Lại sưu tầm sự tích cũ, tham khảo các dã sử, loại biên, [biên soạn] từ Huyền Tông Mục Hoàng Đế niên hiệu Cảnh Trị năm đầu (1663), đến Gia Tông Mỹ Hoàng Đế năm Đức Nguyên thứ 2 (1675), tất cả sự thực trong 13 năm, cũng gọi là Bản kỷ tục biên. Sách làm xong, dâng lên ngự lãm, bèn sai thợ khắc in, ban bố trong thiên hạ” (Quyển thủ, Đại Việt sử ký tục biên tự, 1b – 3b).

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 Như vậy, bộ Đại Việt sử ký toàn thư là một công trình tập đại thành nhiều bộ sử do nhiều nhà sử học của các đời biên soạn, từ Lê Văn Hưu đời Trần, qua Phan Phu Tiên, Ngô Sĩ Liên, Vũ Quỳnh đời Lê sơ, đến Phạm Công Trứ, Lê Hy… đời Lê Trung hưng, cùng những người cộng sự với họ. Theo bản in từ ván khắc năm Chính Hoà 18 (1697) mang danh hiệu bản in Nội các quan bản – từ đây gọi tắt là bản Chính Hoà – bộ sử này gồm quyển thủ 24 quyển, biên chép một cách hệ thống lịch sử dân tộc từ họ Hồng Bàng đến năm 1675.

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 Bố cục của bộ sử như sau:

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 Quyển thủ: gồm các Lời tựa của Lê Hy, Phạm Công Trứ, Ngô Sĩ Liên, Biểu dâng sách của Ngô Sĩ Liên, Phàm lệ, Kỷ niên mục lục và bài Việt giám thông khảo tổng luận của Lê Trung.

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Ngoại kỷ: gồm 5 quyển, từ họ Hồng Bàng đến các Sứ quân.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0   Quyển 1: kỷ họ Hồng Bàng, kỷ họ Thục.
  Quyển 2: kỷ họ Triệu.
  Quyển 3: kỷ thuộc Tây Hán, kỷ Trưng Nữ Vương, kỷ thuộc Đông Hán, kỷ Sĩ Vương.
  Quyển 4: kỷ thuộc Ngô-Tấn-Tống-Tề-Lương, kỷ Tiền Lý, kỷ Triệu Việt vương, kỷ Hậu lý.
  Quyển 5: kỷ thuộc Tùy – Đường, ký họ Ngô

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Bản kỷ: gồm 19 quyển, từ triều đình đến năm 1675.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0   Quyển 1: kỷ nhà Đinh, kỷ nhà Lê.
  Quyển 2: kỷ nhà Lý: Thái Tổ, Thái Tông.
  Quyển 3: Thánh Tông, Nhân Tông, Thần Tông.
  Quyển 4: Anh Tông, Cao Tông, Huệ Tông, Chiêu Hoàng.
  Quyền 5: kỷ nhà Trần: Thái Tông, Thánh Tông, Nhân Tông.
  Quyển 6: Anh Tông, Minh Tông.
  Quyển 7: Hiến Tông, Dụ Tông, Nghệ Tông, Duệ Tông.
  Quyển 8: Phế Đế, Thuận Tông, Thiếu Đế, Hồ Quý Ly, Hồ Hán Thương.
  Quyển 9: kỷ Hậu Trần, kỷ thuộc Minh.
  Quyển 10: kỷ Lê Hoàng Triều: Thái Tổ.
  Quyển 11: Thái Tông, Nhân Tông.
  Quyển 12: Thánh Tông (thượng).
  Quyển 13: Thánh Tông (hạ).
  Quyển 14: Hiến Tông, Túc Tông, Uy Mục.
  Quyển 15: Tương Dực, Đà Dương Vương, Cung Hoàng, Mạc Đăng Dung, Mạc Đăng Doanh
  Quyển 16: Trang Tông, Trung Tông, Anh Tông, Mạc Đăng Doanh đến Mạc Mậu Hợp
  Quyển 17: Thế Tông, Mạc Mậu Hợp.
  Quyển 18: Kính Tông, Chân Tông, Thần Tông.
  Quyển 19: Huyền Tông, Gia Tông.

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 19 quyển Bản kỷ lại chia làm 3 phần:

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 Bản kỷ toàn thư: từ quyển 1 đến quyển 10.
Bản kỷ thực lục: từ quyển 11 đến quyển 15.
Bản kỷ tục biên: từ quyển 16 đến quyển 19.

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Bộ Đại Việt sử ký toàn thư với bố cục như trên đã được hoàn thành, khắc in và công bố vào năm 1697.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 Một vấn đề khoa học được đặt ra là quá trình biên soạn từ Lê Văn Hưu đến Lê Hy diễn ra như thế nào, những ai đã tham gia vào công trình đó, đóng góp của mỗi người (hay mỗi nhóm) ra sao và để lại dấu ấn gì trong bộ quốc sử còn lại đến ngày nay?

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Muốn giải đáp vấn đề trên, chúng ta hãy lấy bộ Đại Việt sử ký toàn thư đời Chính Hòa làm cơ sở và ngược dòng thời gian, nghiên cứu những bộ sử tiền thân của nó, bắt đầu từ Đại Việt sử ký của Lê Văn Hưu đời Trần.