Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Nhân Tông Hoàng Đế [BK3, 14a14b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 大水。[14a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … đại thủy.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 命皇后、妃嬪齋戒設醮祈嗣。[14a*1*3]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Mệnh hoàng hậu, phi tần trai giới thiết tiếu kì tự.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 癸未，三年（宋崇寧二年）。[14a*2*1]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Quý Mùi, tam niên (Tống Sùng Ninh nhị niên).

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 春，太后發内府錢，贖貧家女之典命者嫁𩹌夫。[14a*2*10]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Xuân, Thái hậu phát nội phủ tiền, thục bần gia nữ chi điển mệnh giả giá quan phu.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 史臣吳士連曰：「女貧而至於雇賃，男貧而至於無妻，天下之窮民也。[14a*4*1]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: “Nữ bần nhi chí ư cố nhẫm, nam bần nhi chí ư vô thê, thiên hạ chi cùng dân dã.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 太后爲之造命，亦仁政之所施也。」[14a*5*9]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Thái hậu vi chi tạo mệnh, diệc nhân chính chi sở thí dã”.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 冬，[14a*7*1] 十月，演州人李覺謀反。[14a*7*2]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Đông, thập nguyệt, Diễn Châu nhân Lý Giác mưu phản.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 初，覺學得其術，䏻變木爲人，招集亡賴，據本州築城作亂。[14a*7*11]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Sơ, Giác học đắc kì thuật, năng biến thảo mộc vi nhân, chiêu tập vong lại, cứ bản châu trúc thành tác loạn.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 事聞，命李常傑等討之。[14a*8*16]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Sự văn, mệnh Lý Thường Kiệt đẳng thảo chi.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 𮗓敗，出亡占城，餘黨悉平。[14a*9*6]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Giác bại, xuất vong Chiêm Thành, dư đảng tất bình.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 占城寇 [14a*9*16] 邊。[14b*1*1]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Chiêm Thành khấu biên.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 甲申，四年（宋崇寕三年）。[14b*2*1]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Giáp Thân, tứ niên (Tống Sùng Ninh tam niên).

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 春，二月，命李常傑伐占城。[14b*2*10]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Xuân, nhị nguyệt, mệnh Lý Thường Kiệt phạt Chiêm Thành.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 初，李𮗓亡占城，言中國虚實。[14b*2*21]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Sơ, Lý Giác vong Chiêm Thành, ngôn trung quốc hư thực.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 占城主制麻那因之入寇，復取制矩所献地哩等三州。[14b*3*10]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Chiêm Thành chủ Chế Ma Na nhân chi nhập khấu, phục thủ Chế Củ sở hiến Địa Lý đẳng tam châu.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 至是，命李常傑擊破之，制麻那復納其地。[14b*4*12]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Chí thị, mệnh Lý Thường Kiệt kích phá chi, Chế Ma Na phục nạp kì địa.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 三月，復定禁衞兵號。[14b*5*9]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Tam nguyệt, phục định cấm vệ binh hiệu.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 乙酉，五年（宋崇寕四年）。[14b*6*1]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Ất Dậu, ngũ niên (Tống Sùng Ninh tứ niên).

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 春，祠髙禖。[14b*6*10]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Xuân, từ Cao Môi.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 夏，六月，太尉李常傑卒。贈入内殿都知檢校太尉平章軍國重事，越國公，食邑萬户；以弟李常憲繼封候爵。[14b*6*15]

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Hạ, lục nguyệt, Thái úy Lý Thường Kiệt tốt. Tặng Nhập nội điện đô tri kiểm hiệu Thái úy bình chương quân quốc trọng sự, Việt quốc công, thực ấp vạn hộ; dĩ đệ Lý Thường Hiến kế phong hầu tước.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 （常傑升龍太和坊人，世襲簮笏。多謀畧，有將才，少以姿貌揚逸，充皇門祇候，侍太宗。累迁内侍省都知。聖宗拜太保，授節 …… [14b*8*16]

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 (Thường Kiệt Thăng Long Thái Hòa phường nhân, thế tập trâm hốt. Đa mưu lược, hữu tướng tài, thiểu dĩ tư mạo dương dật, sung Hoàng môn chi hậu, thị Thái Tông. Lũy thiên Nội thị sảnh đô tri. Thánh Tông bái Thái bảo, thụ Tiết …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 … [14a] nước to. Sai Hoàng hậu và các phi tần trai giới lập đàn chay để cầu tự.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Quí Mùi, [Long Phù] năm thứ 3 [1103], (Tống Sùng Ninh năm thứ 2).

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Mùa xuân, Thái hậu phát tiền ở kho Nội phủ để chuộc những con gái nhà nghèo đã phải bán đi ở đem gả cho những người góa vợ.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Con gái nhà nghèo đến phải cầm thân làm mướn, con trai nhà nghèo đến nỗi không có vợ, đó là cùng dân trong thiên hạ. Thái hậu đổi đời cho họ, cũng là việc làm nhân chính vậy.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Mùa đông, tháng 10, người Diễn Châu là Lý Giác mưu làm phản. Giác trước học được thuật lạ, có thể biến cây cỏ làm người, bèn chiêu tập những kẻ vô lại chiếm cứ châu ấy, đắp thành làm loạn. Việc tâu lên, vua sai bọn Lý Thường Kiệt đi đánh. Giác thua trốn sang Chiêm Thành, dư đảng đều bị dẹp yên.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Chiêm Thành cướp [14b] biên giới.

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 Giáp Thân, [Long Phù] năm thứ 4 [1104], (Tống Sùng Ninh năm thứ 3).

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 Mùa xuân, tháng 2, sai Lý Thường Kiệt đi đánh Chiêm Thành, nói tình hình hư thực của nước ta. Vua Chiêm Thành là Chế Ma Na¹ nhân thế đem quân vào cướp, lấy lại 3 châu Địa Lý v.v… mà Chế Củ đã dâng. Đến đây, sai Lý Thường Kiệt đi đánh, phá được, Chế Ma Na lại dâng nộp đất ấy.

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 Tháng 3, định lại binh hiệu của quân cấm vệ.

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 Ất Dậu, [Long Phù] năm thứ 5 [1105], (Tống Sùng Ninh năm thứ 4).

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 Mùa xuân, cúng thần Cao Môi². Mùa hạ, tháng 6, Thái úy Lý Thường Kiệt chết, tặng chức Nhập nội điện đô tri kiểm hiệu thái uý bình chương quân quốc trọng sự, tước Việt quốc công, thực ấp 1 vạn hộ, cho người em là Lý Thường Hiến được kế phong tước hầu (Thường Kiệt người phường Thái Hòa, thành Thăng Long, nối đời làm quan, nhiều mưu lược, có tài làm tướng. Khi còn ít tuổi, vì vẻ mặt tươi đẹp được sung làm Hoàng môn chi hậu theo hầu Thái Tông, thăng dần đến chức Nội thị sảnh đô tri. Thánh Tông phong chức Thái bảo, trao cho tiết …

¶ 55 Leave a comment on paragraph 55 0 ^⇡ 1 Vua Chiêm Thành thời gian này là Jaya Indravarman II (1086-1113) (theo G. Maspéro, sđd).

¶ 56 Leave a comment on paragraph 56 0 ^⇡ 2 Cao Môi, cũng gọi là Giao Môi: tên vị thần chủ việc sinh con trai.