Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Kỷ nhà Đinh [10a10b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

Tách câu và Phiên âm

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 …… 中，謂眾曰：「夫賞有功，而誅不用命，行師之明法。今主上幼弱，我眾雖竭死力禦外侮，脫有尺寸之功，其誰知之，不如先册十道為天子，然後出師可也。」

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 … trung, vị chúng viết: “Phu thưởng hữu công, nhi tru bất dụng mệnh, hành sư chi minh pháp. Kim chủ thượng ấu nhược, ngã chúng tuy kiệt tử lực ngự ngoại vũ, thoát hữu xích thốn chi công, kỳ thùy tri chi, bất như tiên sách Thập đạo vi thiên tử, nhiên hậu xuất sư khả dã”.

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 軍士聞之，咸呼萬歲，太后見眾心悅服，命以龍袞加桓身，請即帝位，桓於是即皇帝位，改元天福元年，降封帝仍為衞王。

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 Quân sĩ văn chi, hàm hô vạn tuế, Thái hậu kiến chúng tâm duyệt phục, mệnh dĩ long cổn gia Hoàn thân, thỉnh tức đế vị, Hoàn vu thị tức Hoàng đế vị, cải nguyên Thiên Phúc nguyên niên, giáng phong đế nhưng vi Vệ vương.

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 ○ 追封帝父為長興王，母鄧氏為皇太后。

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 ○ Truy phong đế phụ vi Trường Hưng vương, mẫu Đặng thị vi Hoàng Thái hậu.

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 ○ 八月，宋帝下詔出師來侵。

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 ○ Bát nguyệt, Tống đế hạ chiếu xuất sư lai xâm.

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 遣盧多遜賫書告曰：「夫中夏之於蠻貊，猶人身之有四肢也，運動伸縮，隨諸人心，故曰心為主之謂也。

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 Khiển Lư Đa Tốn tê thư cáo viết: “Phu trung hạ chi vu Man mạch, do nhân thân chi hữu tứ chi dã, vận động thân súc, tùy chư nhân tâm, cố viết tâm vi chủ chi vị dã.

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 苟一手一足之間，血脉有滞，筋骸不寧，則藥餌以攻之，未效則又鍼砭以達之，非不知藥餌之苦口。

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 Cẩu nhất thủ nhất túc chi gian, huyết mạch hữu trệ, cân hài bất ninh, tắc dược nhị dĩ công chi, vị hiệu tắc hựu châm biêm dĩ đạt chi, phi bất tri dược nhị chi khổ khẩu.

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 而鍼砭之破膚也，蓋以所損者寡，而所益者多，君天下者，其猶是歟。

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 Nhi châm biêm chi phá phu dã, cái dĩ sở tổn giả quả, nhi sở ích giả đa, quân thiên hạ giả, kỳ do thị dư.

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 故我太祖皇帝，受禪于周，改國日宋，清明文物，一變及古，居帝王之位，硯蠻貊之病。

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 Cố ngã Thái Tổ Hoàng đế, thụ thiền vu Chu, cải quốc nhật Tống, thanh minh văn vật, nhất biến cập cổ, cư đế vương chi vị, nghiễn Man mạch chi bệnh.

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 故一二之歲，藥荊、蜀，餌湘、潭；三四之歲，鍍賡越，砭吳、楚；筋骸血脉，油然少康。

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 Cố nhất nhị chi tuế, dược Kinh, Thục, nhị Tương, Đàm; tam tứ chi tuế, độ canh Việt, biêm Ngô, Sở; cân hài huyết mạch, du nhiên thiếu khang.

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 非壬者神機睿智，疇能至此乎？

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 Phi nhâm giả thần cơ duệ trí, trù năng chí thử hồ?

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 洎我嗣守丕基，躬覽庶政，以為扮、并者，心腹之疾，苟心腹未治，四肢安能洽乎？

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 Kịp ngã tự thủ phi cơ, cung lãm thứ chính, dĩ vi Phần, Tinh giả, tâm phúc chi tật, cẩu tâm phúc vị trị, tứ chi an năng hiệp hồ?

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 於是練仁義之 ……

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 Vu thị luyện nhân nghĩa chi ……

Dịch Quốc Ngữ

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 … [10a] nói với mọi người rằng: “Thưởng người có công, giết kẻ trái lệnh là phép sáng để thi hành việc quân. Nay chúa thượng còn trẻ thơ, chúng ta dẫu hết sức liều chết để chặn giặc ngoài, may có chút công lao, thì có ai biết cho? Chi bằng trước hãy tôn lâp ông Thập đạo làm Thiên tử, sau đó sẽ xuất quân thì hơn”. Quân sĩ nghe vậy đều hô “vạn tuế”.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 Thái hậu thấy mọi người vui lòng quy phục bèn sai lấy áo long cổn¹ khoác lên người Lê Hoàn, mời lên ngôi Hoàng đế. Từ đó Hoàn lên ngôi Hoàng đế, đổi niên hiệu là Thiên Phúc năm đầu [980], giáng phong vua làm Vệ Vương.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Truy phong cha của vua [Hoàn] làm Trường Hưng Vương, mẹ họ Đặng làm Hoàng thái hậu.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 Tháng 8, vua Tống xuống chiếu đem quân sang xâm lược, sai Lư Đa Tốn đem thư sang nói rằng: “Trung Hoa đối với Man Di, cũng như thân người có tứ chi, vận động duỗi co tùy ở tim mình, cho nên nói tim là chủ. Nếu ở một [10b] tay một chân mà mạch máu ngừng đọng, gân cốt không yên thì phải dùng thuốc thang để chữa. Chữa mà không công hiệu thì lại phải châm cứu cho kỳ khỏi, không phải là không biết thuốc thang thì đắng miệng, mà châm chích thì rách da. Phải làm như thế là vì tổn hại ít mà lợi ích nhiều. Kẻ làm vua thiên hạ cũng phải làm như vậy chăng? Cho nên Thái Tổ Hoàng Đế ta nhận ngôi do nhà Chu nhường, đổi tên nước là Tống, văn vật trong sáng, một phen biến đổi theo xưa, ở ngôi đế vương mà nhìn Man Di mắc bệnh. Cho nên năm thứ 1 thứ 2 thì thuốc thang cho các đất Kinh, Thục, Tương, Đàm, năm thứ 3 thứ 4 thì châm cứu cho các miền Quảng, Việt, Ngô, Sở², gân cốt huyết mạch ra dáng trẻ non, có phần khoẻ mạnh. Không do cơ trí thần diệu sáng suốt của bậc vương giả mà trù liệu được đến thế ư ? Đến khi ta nối giữ cơ nghiệp lớn, đích thân coi chính sự, cho rằng đất Phần, đất Tinh³ là bệnh ở lòng bụng, nếu lòng bụng chưa chữa khỏi thì làm sao chữa nổi tứ chi? Vì thế mới luyện thuốc thang bằng nhân nghĩa, …

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 ¹ Áo long cổn: áo của vua thêu hình rồng cuộn.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 ² Chỉ các cuộc hành quân tiêu diệt các thế lực cát cứ đầu thời Tống ở tỉnh Hồ Nam, Tứ Xuyên, Lưỡng Quảng, v.v… Trung Quốc.

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 ³ Chỉ miền Phần Dương và Thái Nguyên thuộc tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc. Ở đây Tống Thái Tông muốn nhắc đến cuộc tiến quân tiêu diệt nước Bắc Hán ở tỉnh Sơn Tây năm 979.