Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thánh Tông Thuần Hoàng Đế (hạ) [20a20b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

Tách câu và Phiên âm

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 秋，七月，二十蕊日，帝下詔親征哀牢。[20a*1*1]

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 Thu, thất nguyệt, nhị thập nhị nhật, đế hạ chiếu thân chinh Ai Lao.

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 詔曰：「古先帝王，制御夷狄，服則懷之以德，叛則震之以威，其於禁暴誅兇，殄邉鄙侵陵之患，革心欽化，全天地覆載之仁。[20a*1*15]

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 Chiếu viết: “Cổ tiên Đế vương, chế ngự Di Địch, phục tắc hoài chi dĩ đức, phản tắc chấn chi dĩ uy, kì ư cấm bạo tru hung, điển biên bỉ xâm lăng chi hoạn, cách tâm khâm hóa, toàn thiên địa phú tải chi nhân.

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 故軒皇有涿鹿之師，周宣有淮夷之伐，是皆體乾坤闔闢之機，法陰陽舒慘之化，𡸈爲好大喜功，窮兵黷武之擧哉？[20a*4*7]

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 Cố Hiên Hoàng hữu Trác Lộc chi sư, Chu Tuyên hữu Hoài Di chi phạt, thị giai thể càn khôn hạp tịch chi cơ, pháp âm dương thư thảm chi hóa, khởi vi hảo đại hỉ công, cùng binh độc vũ chi cử tai?

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 我祖宗體天凝命，保境安民，仁育義征，賁前裕後。北朕丕䋲祖武，光御洪圖。涖中夏，撫外夷，廣大舜敖文之治；闡帝獸，開王志，迪周文闢國之䂓。惟此老 [20a*6*15] 撾，界居西徼。[20b*1*1]

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 Ngã tổ tông thể thiên ngưng mệnh, bảo cảnh an dân, nhân dục nghĩa chinh, bí tiền dụ hậu. Bắc trẫm phỉ thằng tổ vũ, quang ngự hồng đồ. Lị trung hạ, phủ ngoại di, quảng Đại Thuấn ngạo văn chi trị; xiển đế thú, khai vương chí, địch Chu Văn tịch quốc chi quy. Duy thử Lão Qua, giới cư tây kiểu.

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 當聖祖扑狂吳之烈，既伺隙而襲我師，逮神武滅賊儼之軀，又助惡而徂戎旅。[20b*1*6]

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 Đương Thánh tổ phác cuồng Ngô chi liệt, ký tứ khích nhi tập ngã sư, đãi Thần Vũ diệt tặc Nghiễm chi khu, hựu trợ ác nhi tồ nhung lữ.

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 惟君父之讐未殄而戎狄之虐孔殷。[20b*2*18]

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 Duy quân phụ chi thù vị điển, nhi nhung địch chi ngược khổng ân.

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 驕蹇萬端，侵陵百態。[20b*3*14]

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 Kiêu kiển vạn đoan, xâm lăng bách thái.

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 弟高皇，姪裕廟，自尊胡異於井蛙，鈔良政，掠安西，扇毒愈滋於蜂蠆。[20b*4*4]

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 Đệ Cao Hoàng, điệt Dụ miếu, tự tôn hồ dị ư tỉnh oa, sao Lang Chánh, lược An Tây, phiến độc dũ tư ư phong mại.

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 蚕食岑上、下之居園，鼠偷我邉疆之民隷。[20b*5*12]

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 Tàm thực Sầm thượng, hạ chi cư viên, thử thâu ngã biên cương chi dân lệ.

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 順平、沙盃為之驛，騷臨安、㱕合被其蹂躙。[20b*6*10]

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 Thuận Bình, Sa Bôi vi chi dịch, tao Lâm An, Quy Hợp bị kì nhu lận.

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 湯上、湯下我之邉邑，彼則攘奪而跳梁；道論、道車我之叛酋，彼則嘯呼而淵藪。[20b*7*8]

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 Thang Thượng, Thang Hạ ngã chi biên ấp, bỉ tắc nhương đoạt nhi khiêu lương; Đạo Luận, Đạo Xa ngã chi phản tù, bỉ tắc khiếu hô nhi uyên tẩu.

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 彼之信使，我則厚遺而遺還，我之介臣，彼則 …… [20b*9*2]

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 Bỉ chi tín sứ, ngã tắc hậu di nhi di hoàn, ngã chi giới thần, bỉ tắc …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 [20a] Mùa thu, tháng 7, ngày 22, vua xuống chiếu thân hành đi đánh nước Ai Lao. Tờ chiếu viết:

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 “Bậc đế vương đời xưa chế ngự di địch, phục tùng thì cưu mang bằng đức, phản lại thì sấm sét ra oai. Cốt để diệt bạo trừ hung, cho dứt mối lo cõi bờ bị xâm lấn; đổi lòng theo hóa, cho trọn lòng nhân của trời đất chở che.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Cho nên: Hiên Hoàng ra quân núi Trác Lộc¹, Chu Tuyên đi đánh rợ Hoài Di². Đó là thể theo lẽ đóng mở của trời đất, bắt chước cơ khoan nhặt của âm dương. Đâu phải là thích lớn ham công, nhàm binh đánh bậy?

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 Tổ tông ta theo trời chịu mệnh, giữ cõi an dân, chăn nuôi bằng nhân, đánh dẹp bằng nghĩa, rạng rỡ đời trước, để phép đời sau.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Trẫm nay nối công tổ tông, giữ cơ nghiệp lớn. Vỗ yên trung châu cùng man mọi, văn trị Đại Thuấn khắp ban; phát huy mưu trí của đế vương, quy mô Chu Văn rộng mở.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 Duy nước Lão [20b] Qua kia, giáp giới cõi tây. Đương khi Thánh Tổ dẹp giặc Ngô cuồng bạo, đã nhòm sơ hở đánh úp quân ta, đến lúc Thần Vũ giết tên Nghiễm hung tàn, lại giúp kẻ gian dấy binh đánh chiếm³. Chỉ vì kẻ thù của vua cha chưa diệt, mà di địch kia ngạo ngược càng già. Kiêu ngạo muôn bề, lăng loàn trăm phách. Gọi Cao Hoàng là em⁴, coi Dụ miếu là cháu⁵, lên mặt như ếch đáy giếng khác gì; sang cướp châu Lang Chánh, sang quấy phủ An Tây, nhả nọc còn độc hơn loài ông bọ. Vườn tược Sầm Thượng, Sầm Hạ, nó ăn lấn như tằm; nhân dân biên giới của ta, nó lấm lét cắn trộm. Thuận Bình, Sa Bôi do vậy rối ren; Lâm An, Quy Hợp bị chúng giày xéo. Thang Thượng, Thang Hạ là biên ấp của ta, nó cướp đoạt hoành hành; Đạo Luận, Đạo Xa, tên thổ tù phản ta, nó kêu gọi, chứa chấp. Sứ của nó sang thông, thì ta hậu đãi cho về, quan của ta giao thiệp, nó lại …

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 ^⇡ 1 Hiên Hoàng: tức Hoàng đế, tên một ông vua trong truyền thuyết Trung Quốc. 

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 ^⇡ 2 Chu Tuyên: tức là Chu Tuyên Vương, Hoài Di: là rợ Di ở miền sông Hoài thời đó.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 ^⇡ 3 Xem BK 10 việc năm Tân Sửu (1421) và BK 11 việc năm Đại Bảo thứ 2 (1441) và Đại Bảo thứ 3 (1442).

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 ^⇡ 4 Chỉ Lê Lợi.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 ^⇡ 5 Từ Lê Thái Tổ đến Lê Nhân Tông, không có vị vua nào miếu hiệu là Dụ Tông. Có lẽ chữ Dụ 裕 do chữ Hựu 祐 chép lầm. Thái Tông chôn ở Hựu Lăng, nên Hựu miếu dùng để chỉ Thái Tông.