Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Phế Đế [BK8, 11a11b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 而帝又圖之，則上皇之疑滋甚。[11a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … nhi Đế hựu đồ chi, tắc Thượng hoàng chi nghi tư thậm.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 大人冐進叩頭，陳其利害，必見聽從，轉禍為福，易如反掌。[11a*1*13]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Đại nhân mạo tiến khấu đầu, trần kì lợi hại, tất kiến thính tòng, chuyển họa vi phúc, dị như phản chưởng.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 上皇正嫡聚多，大人若曰：『臣聞里諺曰：「未有賣子而養姪，惟見賣姪而養子。」』󰱃幾感寤，改位昭定。[11a*2*17]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Thượng hoàng chính đích tụ đa, đại nhân nhược viết: “Thần văn lí ngạn viết: “Vị hữu mại tử nhi dưỡng điệt, duy kiến mại điệt nhi dưỡng tử.””. Thứ cơ cảm ngộ, cải vị Chiêu Định.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 縱或不聽，死未晚也。[11a*4*18]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Túng hoặc bất thính, tử vị vãn dã”.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 季犛從之，𡧸奏如巨論言。[11a*5*8]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Quý Ly tòng chi, mật tấu như Cự Luận ngôn.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 上皇深以為然。[11a*5*18]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Thượng hoàng thâm dĩ vi nhiên.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 〇冬，十月，望月食既。[11a*6*7]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 〇 Đông, thập nguyệt, vọng nguyệt thực ký.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 〇十二月，六日，早，上皇假幸安生，令殿後扈衛尋令祗候内人召帝謀國事。[11a*6*15]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 〇 Thập nhị nguyệt, lục nhật, tảo, Thượng hoàng giả hạnh Yên Sinh, lệnh Điện hậu hộ vệ tầm lệnh Chi hậu nội nhân triệu Đế mưu quốc sự.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 帝未膳而行，侍候惟二人而以。[11a*8*7]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Đế vị thiện nhi hành, thị hầu duy nhị nhân nhi dĩ.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 既至，上皇曰：「大王來。」即令人引出 [11a*9*1] 資福寺因之。[11a*9*14]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Kí chí, Thượng hoàng viết: “Đại Vương lai”. Tức lệnh nhân dẫn xuất Tư Phúc tự nhân chi.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 宣内詔曰：「昨者睿宗南廵不返，用嫡為嗣，古之道也。[11b*1*1]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Tuyên nội chiếu viết: “Tạc giả Duệ Tông nam tuần bất phản, dụng đích vi tự, cổ chi đạo dã.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 然官家踐位以來，童心益甚，乘德不常，親暱群小，聽黎亞夫、黎與議譛誣功臣，扇摇社稷，可降為灵德大王。[11b*2*3]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Nhiên Quan gia tiễn vị dĩ lai, đồng tâm ích thậm, thừa đức bất thường, thân nặc quần tiểu, thính Lê Á Phu, Lê Dữ Nghị tiếm vu công thần, phiến dao xã tắc, khả giáng vi Linh Đức Đại vương.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 然國家不可以無主，神噐不可以久虚，可奉迎昭定入繼大統。[11b*4*8]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Nhiên quốc gia bất khả dĩ vô chủ, thần khí bất khả dĩ cửu hư, khả phụng nghênh Chiêu Định nhập kế đại thống.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 市吿中外，咸使聞知。」[11b*5*14]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Thị cáo trung ngoại, hàm sử văn tri.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 乃降其子為順德王。舊府軍将督鉄鐮軍阮快、阮雲兒，管鉄甲軍阮訶、黎勒，管鉄鎗軍阮八索欲以兵劫出。[11b*6*4]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Nãi giáng kì tử vi Thuận Đức vương. Cựu phủ quân tướng đốc Thiết Liêm quân Nguyễn Khoái, Nguyễn Vân Nhi, quản Thiết Giáp quân Nguyễn Kha, Lê Lặc, quản Thiết Sang quân Nguyễn Bát Sách dục dĩ binh kiếp xuất.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 帝書「解甲」二字，且戒之曰：「莫違父皇旨」，眾乃止。[11b*8*9]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Đế thư “Giải giáp” nhị tự, thả giới chi viết: “Mạc vi phụ hoàng chỉ”, chúng nãi chỉ.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 有󰟸，扶下太陽府縊之。[11b*9*9]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Hữu khoảnh, phù hạ Thái Dương phủ ải chi.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 先 …… [11b*9*18]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Tiên …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 … [11a] mà vua lại mưu hại ngài thì Thượng hoàng lại càng ngờ lắm. Đại nhân hãy liều vào lạy Thượng hoàng, bày tỏ lợi hại, thì nhất định Thượng hoàng sẽ nghe theo ngài, chuyển họa thành phúc, dễ như trở bàn tay. Thượng hoàng có nhiều con chính đích, ngài cứ tâu rằng thần nghe ngạn ngữ nói “Chưa có ai bán con để nuôi cháu, chỉ thấy bán cháu để nuôi con”¹ may ra thượng hoàng tỉnh ngộ mà đổi lập Chiêu Định vương² là Thuận Tông. Nếu thượng hoàng không nghe thì chết cũng chưa muộn”.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Quý Ly nghe theo, bí mật tâu với Thượng hoàng như lời Cự Luận. Thượng hoàng cho là phải.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 Mùa đông, tháng 10, ngày rằm, nguyệt thực toàn phần.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Tháng 12, ngày mồng 6, sáng sớm, Thượng hoàng vờ ngự về Yên Sinh, sai điện hậu hộ vệ, rồi sai chi hậu nội nhân gọi vua tới bàn việc nước. Vua chưa kịp ăn, vội đi ngay, chỉ có hai người theo hầu thôi. Đến nơi, Thượng hoàng bảo vua: “Đại Vương lại đây!”³, rồi lập tức sai người đem vua ra giam ở chùa Tư Phúc, [11b] tuyên đọc nội chiếu rằng:

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 “Trước đây, Duệ Tông đi tuần phương Nam không trở về, lấy con đích để nối ngôi, đó là đạo từ xưa. Nhưng từ khi Quan gia lên ngôi đến nay, lòng dạ trẻ con, giữ đức không thường, gần gũi bọn tiểu nhân, nghe lời Lê Á Phu, Lê Dữ Nghị gièm pha vu hãm công thần, làm lung lay xã tắc, phải giáng làm Linh Đức Đại Vương. Song quốc gia không thể không có chủ, ngôi báu không thể bỏ trống lâu, nên hãy đón Chiêu Định vào nối đại thống. Bá cáo trong ngoài để mọi người đều biết”.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Bèn giáng con của vua làm Thuận Đức Vương. Các tướng chỉ huy các phủ quân cũ như tướng chỉ huy quân Thiết Liêm là Nguyễn Khoái, Nguyễn Vân Nhi, tướng chỉ huy quân Thiết Giáp⁴ là Nguyễn Kha, Lê Lặc, tướng chỉ huy quân Thiết Sang là Nguyễn Bát Sách định đem quân vào cướp lấy vua đem ra. Vua viết hai chữ “Giải giáp”⁵ đưa cho các tướng và răn bảo họ không được trái ý vua cha, các tướng mới thôi. Lát sau, [thượng hoàng sai] dìu vua xuống phủ Thái Dương thắt cổ cho chết.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Trước …

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 ^⇡ 1 Đế Hiện là con Duệ Tông, cháu Nghệ Tông. Ý nói nên phế bỏ Đế Hiện mà lập con mình.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 ^⇡ 2 Tên húy là Ngung, con út Nghệ Tông, sau được lập làm vua.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 ^⇡ 3 Theo quy chế của nhà Trần, đáng lẽ Nghệ Tông phải gọi Đế Hiện là “quan gia”. Ở đây gọi là “đại vương” là có ý gay gắt, không coi Hiện là “đế” nữa.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 ^⇡ 4 Nguyên văn thiếu hai chữ Thiết Giáp, chúng tôi theo các bản khác bổ sung vào.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 ^⇡ 5 Giải tán quân lính.