Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Phế Đế [BK8, 3a3b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 藝，因以多方為弟。[3a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … nghệ, nhân dĩ Đa Phương vi đệ.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 多方曾為占城所虜，後迯㱕。[3a*1*8]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Đa Phương tằng vi Chiêm Thành sở lỗ, hậu đào quy.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 至是，季犛薦之。[3a*2*1]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Chí thị, Quý Ly tiến chi.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 又有主書侍御史范巨論能謀畫，季犛薦之為權都事。[3a*2*7]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Hựu hữu Chủ thư thị ngự sử Phạm Cự Luận năng mưu hoạch, Quý Ly tiến chi vi quyền đô sự.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 時人謂季犛有「方圓佐慮」。[3a*3*10]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Thời nhân vị Quý Ly hữu “phương viên tá lự”.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 〇夏，旱。[3a*4*3]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 〇 Hạ, hạn.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 大饑。[3a*4*5]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Đại cơ.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 〇秋，八月，北江路人阮補稱為唐郎紫衣，以法術僣號稱王作亂。[3a*4*8]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 〇 Thu, bát nguyệt, Bắc Giang lộ nhân Nguyễn Bồ xưng vi Đường lang tử y, dĩ pháp thuật tiếm hiệu xưng Vương tác loạn.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 伏誅。[3a*5*14]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Phục tru.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 〇九月，令軍民󰰻運銅錢，藏天健山（天健前名地覲）。俗傳有古松，能蟠其上，陳太宗建行宫于此。[3a*5*17]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 〇 Cửu nguyệt, lệnh quân dân bạt vận đồng tiền, tàng Thiên Kiện sơn (Thiên Kiện tiền danh Địa Cận). Tục truyền hữu cổ tùng, năng bàn kì thượng, Trần Thái Tông kiến hành cung vu thử.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 〇冬，十月，藏諒山可浪龕，懲占人焚宫殿之變也。[3a*7*12]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 〇 Đông, thập nguyệt, tàng Lạng Sơn Khả Lãng khám, trừng Chiêm nhân phàn cung điện chi biến dã.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 史臣吳士連曰：天子富有四海，倉廪府庫莫 [3a*9*1] 非其有也。[3b*1*1]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Thiên tử phú hữu tứ hải, thương lẫm phủ khố mạc phi kì hữu dã.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 當國家閒暇之時，明其政刑，脩其禮儀，「徹彼桑土，綢繆牖户¹」，󰰽得而侮之哉！乃懲占城焚掠之變，搬運泉貨，藏之深山窮谷，為避敵之計，為致㓂之謀，取天下後世非笑。[3b*1*5]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Đương quốc gia nhàn hạ chi thời, minh kì chính hình, tu kì lễ nghi, “triệt bỉ tang đỗ, trù mâu dũ hộ“, thục đắc nhi vũ chi tai! Nãi trừng Chiêm Thành phàn lược chi biến, ban vận tuyền hóa, tàng chi thâm sơn cùng cốc, vi tị địch chi kế, vi trí khấu chi mưu, thủ thiên hạ hậu thế phi tiếu.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 國可謂無人矣！[3b*5*1]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Quốc khả vị vô nhân hĩ!

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 右相國恭信王天澤卒。[3b*6*1]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Hữu tướng quốc Cung Tín vương Thiên Trạch tốt.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 庚申，四年（明洪武十三年）。春，二月，占人誘使新平、順化人㓂乂安、演州，擄掠人。[3b*7*1]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Canh Thân, tứ niên (Minh Hồng Vũ thập tam niên). Xuân, nhị nguyệt, Chiêm nhân dụ sử Tân Bình, Thuận Hóa nhân khấu Nghệ An, Diễn Châu lỗ lược nhân.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 〇三月，㓂清化等處。[3b*8*10]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 〇 Tam nguyệt, khấu Thanh Hóa đẳng xứ.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 上皇命黎季犛領水軍，杜子平領步軍以禦之。[3b*8*17]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Thượng hoàng mệnh Lê Quý Ly lĩnh thủy quân, Đỗ Tử Bình lĩnh bộ quân dĩ ngự chi.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 至󰔄 …… [3b*9*17]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Chí Ngu …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 … [3a] nghệ, nhân đó nhận Đa Phương làm em. Đa Phương từng bị Chiêm Thành bắt, sau đó trốn về. Đến đây, Quý Ly tiến cử ông ta. Lại có chủ thư thị ngự sử Phạm Cự Luận giỏi bày mưu tính kế, Quý Ly tiến cử làm quyền đô sự. Người bấy giờ bảo Quý Ly có “phương viên tá lự”¹.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Mùa hạ, hạn hán, đói to.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Mùa thu, tháng 8, Nguyễn Bồ, người lộ Bắc Giang tự xưng là Đường lang tử y, dùng pháp thuật, tiếm hiệu xưng vương làm loạn, bị giết.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Tháng 9, sai quân dân chở tiền đồng giấu vào núi Thiên Kiện² (núi Thiên Kiện trước gọi là núi Địa Cận, tục truyền có cây tùng cổ, rồng quấn ở trên, Trần Thái Tông dựng hành cung ở đó).

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 Mùa đông, tháng 10, giấu [tiền] ở khám³ Khả Lãng, Lạng Sơn, là vì sợ nạn người Chiêm đốt cung điện.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Thiên tử có cả bốn biển, kho tàng phủ khố đâu chẳng phải là [3b] của mình? Đương khi nước nhà nhàn hạ thì làm tỏ chính hình, sửa sang lễ nghĩa, ví như con chim đi lấy rễ dâu ràng buộc cửa tổ⁴, thì ai làm nhục mình được? Thế mà sợ tai nạn Chiêm Thành đốt cướp, đem chở tiền của giấu tận hang cùng núi thẳm, làm kế tránh giặc, thực là nhử giặc đến, chuốc lấy tiếng chê cười của đời sau. Có thể coi là cả nước không còn người nữa vậy!

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 Hữu tướng quốc Cung Tín Vương Thiên Trạch mất.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Canh Thân, [Xương Phù] năm thứ 4 [1380], (Minh Hồng Vũ năm thứ 13).

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 Mùa xuân, tháng 2, người Chiêm xúi giục người Tân Bình, Thuận Hóa ra cướp Nghệ An, Diễn Châu, cướp của bắt người.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Tháng 3, [Chiêm Thành lại] cướp các nơi ở Thanh Hóa. Thượng hoàng sai Lê Quý Ly chỉ huy quân thủy, Đỗ Tử Bình chỉ huy quân bộ đi chống giữ. Đến Ngu …

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 ^⇡ 1 Giúp mưu kế cho được vuông tròn. “Phương” (chỉ Đa Phương) có nghĩa là “vuông”, “viên” là “tròn” chỉ Cự Luận. Luận âm đọc gần với luân, có nghĩa là “tròn”. “Phương viên tá lự” còn có nghĩa Đa Phương và Cự Luận bày giúp mưu kế.

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 ^⇡ 2 Xem Trần Dụ Tông, Đại Trị năm thứ 5, BK7.

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 ^⇡ 3 Khám: là tần dưới của tháp chùa.

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 ^⇡ 4 Nguyên văn: “Triệt bỉ tang đỗ, trù mâu hộ dũ”, là câu trong một bài thơ của Kinh Thi, ý nói phải đề phòng sự biến lúc chưa xảy ra.

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 ^⇡ 1 Nguyên văn 徹彼桑土，綢繆户牖 Triệt bỉ tang đỗ, trù mâu hộ dũ. Chép đúng là 牖户 dũ hộ.