Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Dụ Tông Hoàng Đế (Phụ: Hôn Đức Công Dương Nhật Lễ) [BK7, 21a21b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 賢爾，以其人因吾心、供吾職、事吾事、服吾勞，故謂之賢而任之。[21a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … hiền nhĩ, dĩ kì nhân nhân ngô tâm, cúng ngô chức, sự ngô sự, phục ngô lao, cố vị chi hiền nhi nhiệm chi.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 吾誠賢也，則所任嗞人亦賢，堯舜之於稷契、𧃰龍是也。[21a*2*6]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Ngô thành hiền dã, tắc sở nhiệm chi nhân diệc hiền, Nghiêu Thuấn chi ư Tắc Khiết, Quỳ Long thị dã.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 吾不賢焉，則所任之人亦不賢，桀紂之於曹廉、惡來是也。[21a*3*8]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Ngô bất hiền yên, tắc sở nhiệm chi nhân diệc bất hiền, Kiệt Trụ chi ư Tào Liêm, Ác Lai thị dã.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 此乃聲應氣求、各以𩔗哈、桀紂𡸈私於此人哉！謂之昏暗則可、謂之私則不可。」[21a*4*11]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Thử nãi thanh ứng khí cầu, các dĩ loại hợp, Kiệt Trụ há tư ư thử nhân tai! Vị chi hôn ám tắc khả, vị chi tư tắc bất khả”.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 又謂憲慈太后曰：「予亡後汝居聖慈宫，無入山。」[21a*6*3]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Hựu vị Hiến Từ Thái hậu viết: “Dư vong hậu, nhữ cư Thánh Từ cung, vô nhập sơn”.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 及崩，太后從其言，不受佛戒。[21a*7*2]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Cập băng, Thái hậu tòng kì ngôn, bất thụ Phật giới.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 潘孚先曰：明宗有仁厚之資，承太平之業，祖宗成憲，無所更改。[21a*8*1]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Phan Phu Tiên viết: Minh Tông hữu nhân hậu chi tư, thừa thái bình chi nghiệp, tổ tông thành hiến, vô sở canh cải.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 𠱾，有士人上疏，謂民多遊手遊 [21a*9*7] 足，年老無籍，賦役不供，差役不及。[21b*1*1]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Thời, hữu sĩ nhân thượng sớ, vị dân đa du thủ du túc, niên lão vô tịch, phú dịch bất cúng, sai dịch bất cập.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 帝曰：「不如此，則𡸈足成太平之業？汝欲我責後成何事哉。」[21b*1*14]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Đế viết: “Bất như thử, tắc há túc thành thái bình chi nghiệp? Nhữ dục ngã trách hậu thành hà sự tai”.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 朝臣黎伯适、范師孟欲更改制度，帝曰：「國家自有成憲，南北各異。若聽白面書生求售之計，則亂生矣。」[21b*2*18]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Triều thần Lê Bá Quát, Phạm Sư Mạnh dục canh cải chế độ, Đế viết: “Quốc gia tự hữu thành hiến, Nam Bắc các dị. Nhược thính bạch diện thư sinh cầu thụ chi kế, tắc loạn sinh hĩ”.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 所可惜者，德陳克終之姦佞，而殺國父上宰，為聰明之累焉。[21b*5*3]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Sở khả tích giả, đức Trần Khắc Chung chi gian nịnh, nhi sát Quốc phụ Thượng tể, vi thông minh chi lụy yên.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 史臣吳士連曰：明宗之德之成，雖其天資之羙，亦由君父教誨之力者。[21b*7*1]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Minh Tông chi đức chi thành, tuy kì thiên tư chi mĩ, diệc do quân phụ giáo hối chi lực giả.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 帝在東宫，時方幼冲，嘗戲造竹短檠，英宗索觀之，惧不敢進。[21b*8*10]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Đế tại Đông cung, thời phương ấu xung, thường hí tạo trúc đoản kềnh, Anh Tông sách quan chi, cụ bất cảm tiến.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 他日，入侍 …… [21b*9*15]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Tha nhật, nhập thị …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 … [21a] hiền thôi. bởi vì người đó theo tấm lòng của ta, giữ chức vụ cho ta, làm việc cho ta, chịu nhọc cho ta, cho nên ta coi là hiền mà dùng họ. Nếu ta quả là hiền, thì những người được ta dùng cũng hiền, như Nghiêu Thuấn đối với Tắc Khiết, Quỳ Long vậy. Nếu ta không hiền, thì những kẻ ta dùng cũng không hiền, như Kiệt, Trụ đối với Phi Liêm, Ác Lai vậy. Đó chính là đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu, cùng loại thì hợp nhau. Kiệt, Trụ đâu phải có tình riêng gì với bầy tôi của hắn? Bảo hắn là ngu tối thì được, chứ bảo hắn là có tình riêng thì không phải”.

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Lại dặn Hiến Từ thái hậu:

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 “Sau khi ta mất, người ở lại cung Thánh Từ, đừng vào núi [đi tu]”.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Sau khi Minh Tông băng, thái hậu theo lời dặn, không thụ giới nhà Phật.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 Phan Thu Tiên nói: Minh Tông có bẩm tính nhân hậu, nối nghiệp thái bình, phép cũ của tổ tông, không thay đổi gì cả. Bấy giờ có kẻ sĩ dâng sớ nói là trong dân gian có nhiều người du thủ du [21b] thực, đến già vẫn không có hộ tịch, thuế má không nộp, sai dịch không theo. Vua nói:

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 “Không như thế, thì sao thành đời thái bình? Ngươi muốn ta trách phạt họ thì được việc gì không?”.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 Triều thần như bọn Lê Bá Quát, Phạm Sư Mạnh muốn thay đổi chế độ. Vua nói:

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 “Nhà nước đã có phép tắc riêng, Nam, Bắc khác nhau, nếu nghe kế của bọn học trò mặt trắng tìm đường thoát thân thì sinh loạn ngay”.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 Điều đáng tiếc là nghe lời gian nịnh của Trần Khắc Chung mà giết Quốc phụ thượng tể, đó là điểm kém thông minh vậy.

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Cái đức của Minh Tông mà nên được, tuy là do thiên tư tốt đẹp, cũng còn do sức dạy bảo của vua cha. Khi vua ở Đông cung, đang tuổi ấu thơ, có lần nghịch làm chiếc giá đèn bằng tre, Anh Tông đòi xem, sợ không dám dâng. Hôm khác, vào hầu …