Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Dụ Tông Hoàng Đế (Phụ: Hôn Đức Công Dương Nhật Lễ) [BK7, 20a20b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 以世子行禮。[20a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … dĩ Thế tử hành lễ.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 朞年而嫡嗣薨，明宗甚哀。[20a*1*6]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Ki niên nhi đích tự hoăng, Minh Tông thậm ai.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 嘗誨皇子曰：「力治産業吝嗇致富者，非我子也。[20a*1*16]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Thường hối hoàng tử viết: “Lực trị sản nghiệp lận sắc trí phú giả, phi ngã tử dã.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 若果行此，寕散財以致貧之為愈也。[20a*2*15]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Nhược quả hành thử, ninh tán tài dĩ trí bần chi vi dũ dã.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 是難未免匱乏，猶不失為貴人之行。」[20a*3*10]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Thị nan vị miễn quỹ phạp, do bất thất vi quý nhân chi hành”.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 當弗豫時，朝廷欲建保國醮。明宗知之召右相國暊入寝内。[20a*4*5]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Đương phất dự thời, triều đình dục kiến bảo quốc tiếu. Minh Tông tri chi triệu Hữu tướng quốc phủ nhập tẩm nội.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 帝懼，即諭范應夢唱議以身代為言，暊以其言聞。[20a*5*9]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Đế cụ, tức dụ Phạm Ứng Mộng xướng nghị dĩ thân đại vi ngôn, phủ dĩ kì ngôn văn.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 明宗曰：「應夢以周公自居，以身代其父，可乎。[20a*6*9]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Minh Tông viết: “Ứng Mộng dĩ Chu Công tự cư, dĩ thân đại kì phụ, khả hồ.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 醮不可修也。」[20a*7*7]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Tiếu bất khả tu dã”.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 𠱾，憲慈太后放生雜畜，以祈康復，明宗曰：「予身不可以猪羊易也。」[20a*7*12]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Thời, Hiến Từ Thái hậu phóng sinh tạp súc, dĩ kì khang phục, Minh Tông viết: “Dư thân bất khả dĩ trư dương dị dã”.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 疾既彌留，召醫官鄒庚、王定、范世賞等診 [20a*9*1] 脉。[20b*1*1]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Tật ký di lưu, triệu y quan Trâu Canh, Vương Định, Phạm Thế Thưởng đẳng chẩn mạch.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 鄒庚曰：「脉煩悶。」[20b*1*2]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Trâu Canh viết: “Mạch phiền muộn”.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 明宗占小詩示之曰：「診脉休論煩悶多，鄒公良劑要調和，若言煩悶無休歇，只恐重招煩悶加。」[20b*1*8]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Minh Tông chiêm tiểu thi thị chi viết: “Chẩn mạch hưu luận phiền muộn đa, Trâu công lương tễ yếu điều hòa, Nhược ngôn phiền muộn vô hưu yết, Chỉ khủng trùng chiêu phiền muộn gia”.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 盖鄒庚出入禁中，多以奇言詭計眩惑裕皇。[20b*3*7]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Cái Trâu Canh xuất nhập cấm trung, đa dĩ kì ngôn ngụy kế huyễn hoặc Dụ Hoàn.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 明宗惡之，因托詩以諷之焉。[20b*4*5]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Minh Tông ác chi, nhân thác thi dĩ phúng chi yên.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 及進藥則曰：「人生重重苦惱。[20b*4*16]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Cập tiến dược, tắc viết: “Nhân sinh trùng trùng khổ não.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 今日脱此苦惱，則異日受他苦惱。」[20b*5*7]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Kim nhật thoát thử khổ não, tắc dị nhật thụ tha khổ não”.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 遂不服藥。[20b*5*20]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Toại bất phục dược.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 疾篤，命 [20b*6*3] 侍臣阮民望取御製詩藁焚之。[20b*6*6]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Tật đốc, mệnh thị thần Nguyễn Dân Vọng thủ ngự chế thi cảo phàn chi.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 民望遲留，明宗曰：「可惜之物，尚不可惜，奚惜此為哉。」[20b*6*18]

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Dân Vọng trì lưu, Minh Tông viết: “Khả tích chi vật, thượng bất khả tích, hề tích thử vi tai”.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 諸皇子侍側，因謂之曰：「須觀古人所行，善則從之，不善則遠之，何煩父教？」嘗曰：「人君之任人非私其人也。[20b*7*20]

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Chư hoàng tử thị trắc, nhân vị chi viết: “Tu quan cổ nhân sở hành, thiện tắc tòng chi, bất thiện tắc viễn chi, hà phiền phụ giáo?” Thường viết: “Nhân quân chi nhiệm nhân, phi tư kì nhân dã.

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 但謂之 …… [20b*9*19]

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Đản vị chi …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 … [20a] làm lễ theo tư cách thế tử. Một năm sau thì người con đích tự ấy mất. Minh Tông rất thương xót.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Ngài thường dạy các hoàng tử rằng:

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 “Con nào mà dốc sức mưu tính sản nghiệp, keo sẻn làm giàu thì không phải con ta. Nếu quả làm chuyện đó thì thà phân tán hết của cải cho người nghèo đi còn hơn. Vì như vậy, dẫu không tránh khỏi túng thiếu, vẫn còn là hành vi của bậc quí nhân”.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Khi se mình, triều đình muốn lập đàn chay cầu đảo, Minh Tông biết chuyện, gọi Hữu tướng quốc Phủ vào chỗ nằm để hỏi. Vua sợ, lập tức bảo Phủ là Phạm Ứng Mộng xướng nghị xin lấy mình chết thay. Phủ đem câu ấy tâu lên. Minh Tông nói:

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 “Ứng Mộng tự nhận làm địa vị Chu Công thì cứ lấy thân mình mà chết thay cho cha hắn, còn đàn chay thì không đuợc làm!”.

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 Bấy giờ Hiến Từ thái hậu phóng sinh các giống súc vật để cầu cho Minh Tông khỏe lại. Minh Tông bảo bà: “Thân ta không thể lấy con lợn, con dê mà đổi được”.

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 Khi bệnh trầm trọng, cho gọi quan thầy thuốc là bọn Trâu Canh, Vương Định, Phạm Thế Thường vào xem [20b] mạch. Canh nói: “Mạch phiền muộn”. Minh Tông ứng khẩu một bài thơ nhỏ, đọc cho bọn Canh nghe:

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 Chuẩn mạch hưu luân phiền muộn đa,

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 Trâu công lương tễ yếu điều hòa.

¶ 55 Leave a comment on paragraph 55 0 Nhược ngôn phiền muộn vô hưu yết,

¶ 56 Leave a comment on paragraph 56 0 Chỉ khủng trùng phiêu phiền muộn gia.

¶ 57 Leave a comment on paragraph 57 0 (Xem mạch chớ bàn nhiều muộn phiền,

¶ 58 Leave a comment on paragraph 58 0 Ông Trâu thuốc tốt cắt cho yên.

¶ 59 Leave a comment on paragraph 59 0 Nếu còn nói mãi phiền cùng muộn,

¶ 60 Leave a comment on paragraph 60 0 Chỉ sợ càng tăng phiền muộn lên).

¶ 61 Leave a comment on paragraph 61 0 Vì Trâu Canh ra vào cung cấm, hay dùng những câu kỳ lạ, những kế quỷ quyệt để huyễn hoặc Dụ Hoàng. Minh Tông ghét hắn, nên mượn bài thơ để châm biếm. Đến khi dâng thuốc lên thì ngài nói:

¶ 62 Leave a comment on paragraph 62 0 “Người ta ở đời, bao nhiêu khổ não. Ngày nay thoát được khổ não này, thì ngày khác lại phải chịu khổ não khác”. Rồi không chịu uống thuốc.

¶ 63 Leave a comment on paragraph 63 0 Khi bệnh nguy kịch, sai thị thần là Nguyễn Dân Vọng đem bản thảo tập thơ ngự chế đốt đi. Dân Vọng còn do dự, thì Minh Tông nói:

¶ 64 Leave a comment on paragraph 64 0 “Vật đáng tiếc còn không thể tiếc được, tiếc làm gì thứ ấy”.

¶ 65 Leave a comment on paragraph 65 0 Các hoàng tử đứng hầu bên cạnh, ngài nhân nói với họ: “Các con cứ xem việc làm của người xưa, vịệc nào hay thì theo, việc nào dở thì lánh, cần gì phải cha dạy?”.

¶ 66 Leave a comment on paragraph 66 0 Ngài từng nói:

¶ 67 Leave a comment on paragraph 67 0 “Người làm vua dùng người, không phải là có tình riêng với người đó, mà chỉ nghĩ là người đó …