Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Dụ Tông Hoàng Đế (Phụ: Hôn Đức Công Dương Nhật Lễ) [BK7, 16a16b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 壬辰，十二年（元至正十二年）。春，三月，占城制某來奔，獻白象，白馬各一，大蟻一（長一尺九寸），及諸貢物，請伐茶和布底，立為國王。[16a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 Nhâm Thìn, thập nhị niên (Nguyên Chí Chính thập nhị niên). Xuân, tam nguyệt, Chiêm Thành Chế Mỗ lai bôn, hiến bạch tượng, bạch mã các nhất, đại nghị nhất (trường nhất xích cửu thốn), cập chư cống vật, thỉnh phạt Trà Hòa Bố Để, lập vi Quốc vương.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 𥘉，占主制阿難在𠱾，其子制某為布田（言大王也），女壻茶和布底為布提（言宰相也），言聽計從，因與制某樹黨。[16a*3*7]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Sơ, Chiêm chủ Chế A Nan tại thời, kì tử Chế Mỗ vi Bố điền (ngôn Đại vương dã), nữ tế Trà Hòa Bố Để vi Bố đề (ngôn Tể tướng dã), ngôn thính kế tòng, nhân dữ Chế Mỗ thụ đảng.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 制某或見責，布底每救解之。[16a*5*7]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Chế Mỗ hoặc kiến trách, Bố Để mỗi cứu giải chi.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 國人以是異心，不專屬於制某。[16a*5*18]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Quốc nhân dĩ thị dị tâm, bất chuyên thuộc ư Chế Mỗ.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 迨阿難卒，布底遂逐制某而自立，是知人臣樹黨，必有異圖，而制某初不知其墮於術中也。[16a*6*11]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Đãi A Nan tốt, Bố Để toại trục Chế Mỗ nhi tự lập, thị tri nhân thần thụ đảng, tất hữu dị đồ, nhi Chế Mỗ sơ bất tri kì đọa ư thuật trung dã.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 〇秋，七月，大水，泛溢決鉢塊堤，禾榖渰浸，[16a*8*9] 快州、順安為甚。[16a*9*5]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 〇 Thu, thất nguyệt, đại thủy, phiếm dật quyết Bát Khối đê, hòa cốc yêm tẩm, Khoái Châu, Thuận An vi thậm.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 癸巳，十三年（元至正十三年）。春，正月，詔王侯造戰船噐械，練習士卒。[16b*1*1]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Quý Tị, thập tam niên (Nguyên Chí Chính thập tam niên). Xuân, chính nguyệt, chiếu vương hầu tạo chiến thuyền khí giới, luyện tập sĩ tốt.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 〇拜恭定王暊為右相國。[16b*2*6]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 〇 Bái Cung Định vương Phủ vi Hữu tướng quốc.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 〇夏，六月，大擧伐占城。[16b*2*16]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 〇 Hạ, lục nguyệt, đại cử phạt Chiêm Thành.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 步軍至古壘，水軍運糧，見阻乃還。[16b*3*5]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Bộ quân chí Cổ Lũy, thủy quân vận lương, kiến trở nãi hoàn.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 初，興孝王領化州，制某與爵犀（即明宗家兒，與制某徃還者）言曰：「占城故事，昔有國王畜一大󰍆，甚愛之，欲其能言，遍求中國，善養者與萬金。[16b*3*18]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Sơ, Hưng Hiếu vương lĩnh Hóa châu, Chế Mỗ dữ Tước Tê (tức Minh Tông gia nhi, dữ Chế Mỗ vãng hoàn giả) ngôn viết: “Chiêm Thành cố sự, tích hữu quốc vương súc nhất đại hầu, thậm ái chi, dục kì năng ngôn, biến cầu trung quốc, thiện dưỡng giả dữ vạn kim.

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 有一人自言善養，[16b*6*10] 王大喜，使養之。[16b*6*17]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Hữu nhất nhân tự ngôn thiện dưỡng, Vương đại hỉ, sử dưỡng chi.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 其人曰：『每月用藥所費百金，三年方效。』[16b*7*4]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Kì nhân viết: “Mỗi nguyệt dụng dược, sở phí bách kim, tam niên phương hiệu”.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 王從嗞。[16b*7*19]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Vương tòng chi.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 盖謂國王與己及󰍆，三年嗞間必有一亡者，但竊王金，而不必成也。[16b*8*3]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Cái vị Quốc vương dữ kỷ cập hầu, tam niên chi gian tất hữu nhất vong giả, đản thiết vương kim, nhi bất tất thành dã.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 制某歸向主上，興孝實尸 …… [16b*9*10]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Chế Mỗ quy hướng Chúa thượng, Hưng Hiếu thực thi …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 [16a] Nhâm Thìn, [Thiệu Phong] năm thứ 12 [1352], (Nguyên Chí Chính năm thứ 12).

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Mùa xuân, tháng 3, Chế Mỗ người Chiêm Thành chạy sang ta, dâng voi trắng, ngựa trắng, mỗi thứ một con, một con kiến lớn (dài 1 thước 9 tấc) và các cống vật xin đánh Trà Hòa Bố Để mà lập y làm vương quốc.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 Trước đây, khi chúa Chiêm là Chế A Nan còn sống, con rể là Chế Mỗ làm bố điền (tức đại vương), con rể là Trà Hòa Bố Để làm bố đề (Tức tể tướng), nói câu gì bàn kế gì cũng được chúa Chiêm nghe theo, nhân thế hắn lập bè đảng với Chế Mỗ. Chế Mỗ khi nào bị quở trách, Bố Để thưồng cứu gỡ cho. Người trong nước do vậy mà có lòng khác, không chuyên tâm theo về Chế Mỗ nữa. Đến khi A Nan chết, Bố Để liền đuổi Chế Mỗ mà tự lập làm vua. Thế mới biết kẻ làm tôi mà lập bè đảng là có mưu đồ khác mà Chế Mỗ vẫn không biết là mình bị sa vào thuật của nó.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Mùa thu, tháng 7, nước lớn tràn ngập, vỡ đê Bát Khối¹ lúa má chìm ngập. Khoái Châu², Hồng Châu³ và Thuận An⁴ hại nhất.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 [16b] Quý Tỵ, [Thiệu Phong] năm thứ 13 [1353], (Nguyên Chí Chính năm thứ 13).

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Mùa xuân, tháng giêng, xuống chiếu cho các vương hầu đóng thuyền chiến, chế tạo vũ khí, luyện tập binh sĩ.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 Lấy Cung Định Vương Phủ làm Hữu tướng quốc.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Mùa hạ, tháng 6, cử đại binh đi đánh Chiêm Thành. Quân bộ đến Cổ Lũy⁵, quân thủy chở lương gặp trở ngại lại quay về.

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Trước kia Hưng Hiếu Vương coi Hóa Châu⁶, Chế Mỗ nói với Tước Tê (là gia nhi của Minh Tông đi lại với Chế Mỗ) rằng:

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 “Chuyện cổ của Chiêm Thành kể rằng ngày xưa có ông vua nuôi một con khỉ lớn, rất yêu quí nó, muốn cho nó biết nói. Ông ta tìm khắp trong nước, bảo người nào biết nuôi dạy được khỉ nói thì thưởng một lạng vàng. Có một người nói là sẽ dạy đưọc. Vua mừng lắm, sai hắn nuôi khỉ. Người ấy nói: “Hàng tháng dùng thuốc phí tổn đến trăm lạng vàng, sau ba năm mới có kết quả”. Vua nghe theo. Ý hắn nghĩ rằng quốc vương với mình cùng con khỉ, trong khoảng ba năm nhất định có một kẻ chết hãy cứ lấy vàng của vua đã, mà chẳng cần phải có kết quả. Chế Mỗ theo về chúa thượng, nhưng thực là Hưng Hiếu chủ trương …

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 ^⇡ 1 Bát Khối: tức Bát Tràng và Thổ Khối, tên hai xã của huyện Gia Lâm, Hà Nội.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 ^⇡ 2 Khoái Châu: gồm đất các huyện Châu Giang (trừ đất Văn Giang cũ), Kim Thi và Phù Tiên, tỉnh Hải Hưng ngày nay.

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 ^⇡ 3 Hồng Châu: gồm đất các huyện Mỹ Văn, Cẩm Bình, Ninh Thanh và Tứ Lộc, tỉnh Hải Hưng ngày nay.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 ^⇡ 4 Thuận An: gồm đất huyện Thuận Thành và huyện Gia Lương, tỉnh Hà Bắc, huyện Văn Giang cũ của tỉnh Hải Hưng và huyện Gia Lâm, Hà Nội.

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 ^⇡ 5 Cổ Lũy: là đất tỉnh Quãng Ngãi.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 ^⇡ 6 Hóa Châu: gồm đất các huyện Hương Điền, Hương Phú, Phú Lộc tỉnh Thừa Thiên – Huế.