Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Minh Tông Hoàng Đế [BK6, 33a33b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0

Tách câu và Phiên âm

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 …… 地，召𦤶和氣，以𦤶雨暘失時，是居官無狀。」[33a*1*1]

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 … địa, triệu trí hòa khí, dĩ trí vũ dương thất thời, thị cư quan vô trạng”.

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 克終曰：「克終黍居近輔，但力行職所當為，如歲旱，問諸龍王。[33a*1*17]

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 Khắc Chung viết: “Khắc Chung thử cư cận phụ, đản lực hành chức sở đương vi, như tuế hạn, vấn chư Long vương.

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 克終𡸈是龍王而歸𠧨也。」[33a*3*3]

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 Khắc Chung há thị Long vương nhi quy cữu dã”.

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 後江水漲，帝親觀治堤，󰱑官言：「陛下宜勤脩德政，系事治堤細務。」[33a*3*13]

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 Hậu giang thủy trướng, Đế thân quan trị đê, đài quan ngôn: “Bệ hạ nghi cần tu đức chính, hệ sự trị đê tế vụ”.

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 克終曰：「夫人遭水患，為元后者，當救其急，德政之脩，無大於此。」[33a*5*2]

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 Khắc Chung viết: “Phu nhân tao thủy hoạn, vi nguyên hậu giả, đương cứu kì cấp, đức chính chi tu, vô đại ư thử.

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 何必靜坐疑神，謂之脩德政哉！論者云：「克終之諉龍王，󰱑官之譏細務，胥失之矣。」[33a*6*8]

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 Hà tất tĩnh tọa nghi thần, vị chi tu đức chính tai!” Luận giả vân: “Khắc Chung chi ủy Long vương, đài quan chi cơ tế vụ, tư thất chi hĩ”.

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 秋，八月，以誕日為寕天節。[33a*8*3]

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 Thu, bát nguyệt, dĩ đản nhật vi Ninh Thiên tiết.

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 九月，蝗。[33a*8*14]

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 Cửu nguyệt, hoàng.

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 冬，十月，蝗。[33a*8*18]

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 Đông, thập nguyệt, hoàng.

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 賜陳克終爵亞關内侯。[33a*9*3]

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 Tứ Trần Khắc Chung tước Á quan nội hầu.

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 丙辰，三年（元延祐三年）。[33b*1*1]

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 Bính Thìn, tam niên (Nguyên Diên Hựu tam niên).

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 春，二月，閲定文官及戶口。[33b*1*10]

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 Xuân, nhị nguyệt, duyệt định văn quan cập hộ khẩu.

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 有差元豊年間木印帖子者，閲定官以為僞。[33b*1*21]

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 Hữu sai Nguyên Phong niên gian mộc ấn thiếp tử giả, duyệt định quan dĩ vi ngụy.

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 上皇聞之曰：「此誠官帖子也。」[33b*2*16]

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 Thượng hoàng văn chi viết: “Thử thành quan thiếp tử dã”.

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 因以故事論之：[33b*3*8]「凣居政府而不諳故典，則誤事多矣。」[33b*3*14]

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 Nhân dĩ cố sự luận chi: “Phàm cư chính phủ nhi bất am cố điển, tắc ngộ sự đa hĩ”.

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 冬，十一月，令宰臣宗室百官獲籍田。[33b*4*10]

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 Đông, thập nhất nguyệt, lệnh tể thần tông thất bá quan hoạch tịch điền.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 命仁惠大王󰆑餘徃演州定兵民籍，以内書火正掌奉御阮柄副之。[33b*5*6]

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 Mệnh Nhân Huệ Đại vương Khánh Dư vãng Diễn Châu định binh dân tịch, dĩ Nội thư hỏa chính chưởng phụng ngự Nguyễn Bính phó chi.

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 事畢回闕，柄以所得俸錢進納，帝命有司收之。或曰：「柄納俸錢，而陛下收之，臣未曉其故。」[33b*6*13]

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Sự tất, hồi khuyết, Bính dĩ sở đắc bổng tiền tiến nạp, Đế mệnh Hữu ti thu chi. Hoặc viết: “Bính nạp bổng tiền, nhi bệ hạ thu chi, thần vị hiểu kì cố”.

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 帝曰：「柄納俸錢誠然，朕苟不受，是陷柄於僞，故受以顯柄之無僞也。」[33b*8*9]

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 Đế viết: “Bính nạp bổng tiền thành nhiên, trẫm câu bất thụ, thị hãm Bính ư ngụy, cố thụ dĩ hiển Bính chi vô ngụy dã”.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 柄上皇近，…… [33b*9*16]

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Bính Thượng hoàng cận, …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 … [33a] cho khí tiết điều hòa, để đến nỗi mưa nắng trái thời, thế là làm quan không được công trạng gì”.

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Khắc Chung nói:

¶ 44 Leave a comment on paragraph 44 0 “Tôi lạm giữ chức tể tướng, chỉ biết cố sức làm những việc mà chức vụ phải làm, còn như hạn hán thì hỏi ở Long Vương. Khắc Chung đâu phải là Long Vương mà đổ tội được?”.

¶ 45 Leave a comment on paragraph 45 0 Sau nước sông lên to, vua đích thân đi xem đắp đê. Quan ngự sử tâu:

¶ 46 Leave a comment on paragraph 46 0 “Bệ hạ nên chăm sửa đức chính, xem làm gì việc đắp đê nhỏ nhặt”.

¶ 47 Leave a comment on paragraph 47 0 Khắc Chung nói:

¶ 48 Leave a comment on paragraph 48 0 “Khi dân bị nạn lụt, người làm vua phải cứu giúp tai hoạ khẩn cấp đó, sửa đức chính không gì lớn hơn việc đó, cần gì phải ngồi thinh, tư lự rồi bảo là “sửa đức chính”?”.

¶ 49 Leave a comment on paragraph 49 0 Có người bàn rằng: “Khắc Chung đổ lỗi cho Long Vương, đài quan chê [đắp đê] là việc nhỏ nhặt, [hai bên] đều sai cả”.

¶ 50 Leave a comment on paragraph 50 0 Mùa thu, tháng 8, lấy ngày sinh làm tiết Ninh Thiên.

¶ 51 Leave a comment on paragraph 51 0 Tháng 9, có sâu ăn lúa.

¶ 52 Leave a comment on paragraph 52 0 Mùa đông, tháng 10, có sâu ăn lúa.

¶ 53 Leave a comment on paragraph 53 0 Ban cho Trần Khắc Chung tước Á quan nội hầu.

¶ 54 Leave a comment on paragraph 54 0 [33b] Bính Thìn, [Đại Khánh] năm thứ 3 [1316], (Nguyên Diên Hựu năm thứ 3).

¶ 55 Leave a comment on paragraph 55 0 Mùa xuân, tháng 2, xét duyệt quan văn v๠hộ khẩu có mức độ khác nhau.

¶ 56 Leave a comment on paragraph 56 0 Các quan xét duyệt cho rằng những tấm thiếp đóng ấn gỗ vào năm Nguyên Phong [1251-1258] là giả tạo. Thượng hoàng nghe tin ấy, bảo họ:

¶ 57 Leave a comment on paragraph 57 0 “Đó đúng là những tấm thiếp của nhà nước đấy”. Nhân ôn chuyện xưa² mà dụ rằng:

¶ 58 Leave a comment on paragraph 58 0 “Những người ở trong triều mà không am hiểu điển cũ thì lỡ việc nhiều lắm”.

¶ 59 Leave a comment on paragraph 59 0 Mùa đông, tháng 11, sai tể thần, tôn thất và các quan gặt ruộng tịch điền.

¶ 60 Leave a comment on paragraph 60 0 Sai Nhân Huệ Vương Khánh Dư đi Diễn Châu xét duyệt sổ lính, sổ dân, lấy Nội thư hỏa chánh chưởng phụng ngự Nguyễn Bính làm phó.

¶ 61 Leave a comment on paragraph 61 0 Xong việc về triều, Bính đem tiền bổng dâng nộp. Vua sai hữu ty nhận lấy. Có người hỏi: “Bính nộp tiền bổng mà bệ hạ nhận, thần chưa hiểu là cớ làm sao?”.

¶ 62 Leave a comment on paragraph 62 0 Vua đáp: “Bính nộp tiền bổng là thành thực, nếu trẫm không nhận, thì hãm Bính vào tội dối trá, cho nên nhận lấy để tỏ rõ Bính không gian dối”.

¶ 63 Leave a comment on paragraph 63 0 Bính là cận …

¶ 64 Leave a comment on paragraph 64 0 ^⇡ 1 Dịch chữ “cập” 及 trong nguyên văn. Cương mục sửa lại là “cấp” 级. Bản dịch cũ: “… xét định lại quan văn, cấp cho hộ khẩu theo thứ bậc khác nhau”.

¶ 65 Leave a comment on paragraph 65 0 ^⇡ 2 Năm Nguyên Phong thứ 7 (1257), trong lúc hành quân chống quân Mông Cổ, ấn vua bị mất, phải khắc ấn gỗ để dùng trong giấy tờ việc quân (xem Toàn thư, BK5, 23b).