Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Thái Tông Hoàng Đế [BK2, 18a18b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

Tách câu và Phiên âm

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 …… 通好，天下晏然，傳祚求世，可見其有帝王之畧。[18a*1*1]

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 … thông hảo, thiên hạ yến nhiên, truyền tộ cầu thế, khả kiến kì hữu đế vương chi lược.

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 惟好佛老一事，為之累耳。[18a*2*1]

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 Duy hiếu Phật Lão nhất sự, vi chi lũy nhĩ.

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 太宗皇帝 [18a*3*1]

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 THÁI TÔNG HOÀNG ĐẾ

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 （諱佛瑪，一名德政，太祖長子也其母皇后黎氏，以黎應天七年，庚子六月二十六日，誕生于長安府太祖受禅，立為東宫太子及太祖崩，賴奉曉之志勇，同心濟難，遂即皇帝位。[18a*3*5]

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 (Húy Phật Mã, nhất danh Đức Chính, Thái Tổ trưởng tử dã. Kì mẫu Hoàng hậu Lê thị, dĩ Lê Ứng Thiên thất niên, Canh Tí lục nguyệt nhị thập lục nhật, đản sinh vu Trường Yên phủ. Thái Tổ thụ thiền, lập vi Đông cung Thái tử. Cập Thái Tổ băng, lại Phụng Hiểu chi chí dũng, đồng tâm tế nạn, toại tức hoàng đế vị.

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 在位二十七年，壽五十五歲，崩于長春殿。帝沉幾先物，同符漢光，征伐四克，比迹唐太。[18a*5*19]

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 Tại vị nhị thập thất niên, thọ ngũ thập ngũ tuế, băng vu Trường Xuân điện. Đế trầm cơ tiên vật, đồng phù Hán Quang, chinh phạt tứ khắc, tỉ tích Đường Thái.

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 然君子每以矜大過󰁮，責備其賢。）[18a*6*12]

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 Nhiên quân tử mỗi dĩ căng đại quá cử, trách bị kì hiền).

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 初帝之生也，時長安府有民家，牛居然自換其角，其民以為不祥，憂之。[18a*7*1]

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 Sơ Đế chi sinh dã, thời Trường Yên phủ hữu dân gia, ngưu cư nhiên tự hoán kì giác, kì dân dĩ vi bất tường, ưu chi.

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 有善占者過其家，笑曰：「此乃改新之象，子何預焉！」民憂 [18a*8*12] 遂解。[18b*1*1]

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 Hữu thiện chiêm giả quá kì gia, tiếu viết: “Thử nãi cải tân chi tượng, tử hà dự yên!” Dân ưu toại giải.

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 帝扵項下有七黑子，比天七星。[18b*1*3]

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 Đế ư hạng hạ hữu thất hắc tử, tỉ thiên thất tinh.

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 為而時，與群觀遊，䏻自區處，使之引翼前後左右，如眾官導從之儀。[18b*1*15]

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 Vi nhi thời, dữ quần quan du, năng tự khu xử, sử chi dẫn dực tiền hậu tả hữu, như chúng quan đạo tòng chi nghi.

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 太祖見而悅之，因戱曰：「將家子當效軍旅事，安用導從乎？」帝應之曰：「導從奚間扵將家子哉？而間之，何獨不在丁而在黎乎？由天之命耳。」[18b*3*9]

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 Thái Tổ kiến nhi duyệt chi, nhân hô viết: “Tướng gia tử đương hiệu quân lữ sự, an dụng đạo tòng hồ?” Đế ứng chi viết: “Đạo tòng khê gian ư tướng gia tử tai? Nhi gian chi, hà độc bất tại Đinh nhi tại Lê hồ? Do thiên chi mệnh nhĩ”.

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 太祖驚異，由是益竒之。[18b*6*13]

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 Thái Tổ kinh dị, do thị ích kỷ chi.

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 受禅之，日立為東宫太子。[18b*7*6]

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 Thụ thiền chi, nhật lập vi Đông cung thái tử.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 順天三年，封開天王，居于外。[18b*7*16]

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 Thuận Thiên tam niên, phong Khai Thiên vương, cư vu ngoại.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 十一年，命為元帥，擊占城于布政寨。[18b*8*11]

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 Thập nhất niên, mệnh vi Nguyên soái, kích Chiêm Thành vu Bố Chính trại.

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 大軍渡海，抵龍鼻山，…… [18b*9*9]

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 Đại quân độ hải, để Long Tị sơn, …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 … [18a] thông hiếu, thiên hạ bình yên, truyền ngôi lâu đời, có thể thấy là có mưu lược của bậc đế thông hiếu, thiên hạ bình yên, truyền ngôi lâu đời, có thể thấy là có mưu lược của bậc đế vương. Duy có việc ham thích đạo Phật, đạo Lão là chỗ kém.

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 THÁI TÔNG HOÀNG ĐẾ

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 (Tên húy là Phật Mã, một tên khác là Đức Chính, con trưởng của Thái Tổ. Mẹ là hoàng hậu họ Lê, sinh vua vào ngày 26 tháng 6 năm Canh Tý, niên hiệu Ứng Thiên năm thứ 7 [1000] thời Lê, ở phủ Trường Yên. Thái Tổ được nhường ngôi, lập Đông cung thái tử. Khi Thái Tổ băng, nhờ có Phụng Hiểu trung dũng, đồng lòng cứu nạn, lên ngôi hoàng đế, ở ngôi 27 năm [1028-1054], thọ 55 tuổi [1000-1054], băng ở điện Trường Xuân. Vua là người trầm mặc, cơ trí, biết trước mọi việc, giống như Hán Quang Vũ đánh đâu được đấy, công tích sánh với Đường Thái Tông. Nhưng người quân tử còn lấy việc khoe khoang thái quá để chê trách vua chưa hiền).

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 Khi vua mới sinh, ở phủ Trường Yên có con trâu của nhà dân tự nhiên thay sừng khác, người ấy cho là điềm không lành, lấy làm lo. Có người giỏi chiêm nghiệm đi qua nhà ấy cười mà nói: “Đó là điềm đổi mới, can dự gì đến nhà anh”. Người ấy [18b] mới hết lo.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 Vua có bảy cái nốt ruồi sau gáy, như sao thất tinh¹. Khi còn nhỏ cùng trẻ con chơi đùa, có thể sai bảo được chúng, bắt chúng đi dàn hầu trước sau và hai bên như nghi vệ các quan theo hầu vua. Thái Tổ thấy thế vui lòng, nhân nói đùa rằng: “Con nhà tướng nên bắt chước việc quân, cần gì phải kẻ rước người hầu?” Vua trả lời ngay rằng: “Kẻ rước người hầu thì có xa lạ gì với con nhà tướng? Nếu xa lạ thì sao ngôi vua không ở mãi họ Đinh mà lại về họ Lê, đều do mệnh trời thôi”. Thái Tổ kinh lạ, từ đấy càng yêu quý hơn. Khi Thái Tổ nhận nhường ngôi, lập làm Đông cung thái tử. Năm Thuận Thiên thứ 3 [1012], phong làm Khai Thiên Vương, cho ra ở bên ngoài. Năm thứ 11 [1020] cho làm Nguyên soái đi đánh Chiêm Thành có trại Bố Chính. Đại quân vượt biển, đến núi Long Tỵ …

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 ^⇡ 1 Thất tinh: tức là chòm sao Bắc đẩu (có 7 sao).

Bản đồ tham khảo

Bản đồ tham khảo năm 1028