Đại Việt Sử Ký Toàn Thư (Hán – Nôm)

Kỷ nhà Lê [15a15b]

Bản chụp nguyên văn chữ Hán

Tách câu và Phiên âm

¶ 1 Leave a comment on paragraph 1 0 …… 紊。[15a*1*1]

¶ 2 Leave a comment on paragraph 2 0 … vặn.

¶ 3 Leave a comment on paragraph 3 0 大行居攝之時，衛王雖幼，其君也，乃稱副王，將有不利。[15a*1*2]

¶ 4 Leave a comment on paragraph 4 0 Đại Hành cư nhiếp chi thời, Vệ Vương tuy ấu, kì quân dã, nãi xưng Phó vương, tương hữu bất lợi.

¶ 5 Leave a comment on paragraph 5 0 人臣無將，將而必誅。[15a*2*5]

¶ 6 Leave a comment on paragraph 6 0 Nhân thần vô tương, tương nhi tất tru.

¶ 7 Leave a comment on paragraph 7 0 《春秋》之法，人人皆得舉行之。[15a*2*13]

¶ 8 Leave a comment on paragraph 8 0 Xuân thu chi pháp, nhân nhân giai đắc cử hành chi.

¶ 9 Leave a comment on paragraph 9 0 阮匐、丁佃安得恝然忍視之哉？於是退而起兵，聲罪𦤶討，圖存社稷忠義之臣也。[15a*3*6]

¶ 10 Leave a comment on paragraph 10 0 Nguyễn Bặc, Đinh Điền án đắc kiết nhiên nhẫn thị chi tai? Ư thị thoái nhi khởi binh, thanh tội trí thảo, đồ tồn xã tắc trung nghĩa chi thần dã.

¶ 11 Leave a comment on paragraph 11 0 事不濟而死，則謂死節之神。[15a*5*1]

¶ 12 Leave a comment on paragraph 12 0 Sự bất tế nhi tử, tắc vị tử tiết chi thần.

¶ 13 Leave a comment on paragraph 13 0 文休之論，乃儕諸亂賊，使人倫之道不明於後世，將啓篡奪之萌，凣有權力者，争慕效之，綱常掃地矣，不得不辨。[15a*5*12]

¶ 14 Leave a comment on paragraph 14 0 Văn Hưu chi luận, nãi sài chư loạn tặc, sử nhân luân chi đạo bất minh ư hậu thế, tương khải soán đoạt chi manh, phàm hữu quyền lực giả, tranh mộ hiệu chi, cương thường tảo địa hĩ, bất đắc bất biện.

¶ 15 Leave a comment on paragraph 15 0 宋江南轉運使許仲宣以仁寳敗死事聞。[15a*8*1]

¶ 16 Leave a comment on paragraph 16 0 Tống Giang Nam chuyển vận sứ Hứa Trọng Tuyên dĩ Nhân Bảo bại tử sự văn.

¶ 17 Leave a comment on paragraph 17 0 宋帝詔𤤻師，遣使讓劉澄、賈湜、王僎等。[15a*8*17]

¶ 18 Leave a comment on paragraph 18 0 Tống đế chiếu ban sư, khiển sứ nhượng Lưu Trừng, Giả Đề, Vương Soạn đẳng.

¶ 19 Leave a comment on paragraph 19 0 澄病死，󰱓戮于 [15a*9*14] 邕州，孫全興亦坐棄市。[15b*1*1]

¶ 20 Leave a comment on paragraph 20 0 Trừng bệnh tử, Soạn lục vu Ung Châu, Tôn Toàn Hưng diệc tọa khí thị.

¶ 21 Leave a comment on paragraph 21 0 壬午，三年（宋太平國七年）。[15b*2*1]

¶ 22 Leave a comment on paragraph 22 0 Nhâm Ngọ, tam niên (Tống Thái Bình Quốc thất niên).

¶ 23 Leave a comment on paragraph 23 0 興立丁朝皇太后楊氏爲大勝明皇后。[15b*2*11]

¶ 24 Leave a comment on paragraph 24 0 Hưng lập Đinh triều Hoàng thái hậu Dương thị vi Đại Thắng Minh Hoàng hậu.

¶ 25 Leave a comment on paragraph 25 0 后先皇配，衛王璿母也。[15b*3*4]

¶ 26 Leave a comment on paragraph 26 0 Hậu Tiên Hoàng phối, Vệ vương Toàn mẫu dã.

¶ 27 Leave a comment on paragraph 27 0 帝得國時納之，宫中至是立爲后，與奉乾至理皇后、順聖明道皇后、鄭國皇后、范皇后並爲五皇后。[15b*3*13]

¶ 28 Leave a comment on paragraph 28 0 Đế đắc quốc thời nạp chi, cung trung chí thị lập vi hậu, dữ Phụng Càn Chí Lý Hoàng Hậu, Thuận Thánh Minh Đạo Hoàng Hậu, Trịnh Quốc Hoàng Hậu, Phạm Hoàng Hậu tịnh vi ngũ hoàng hậu.

¶ 29 Leave a comment on paragraph 29 0 （厥後民俗立祠，塑先皇、大行二帝像及楊后像同坐，至國初猶存，安撫使黎叔顯始革去）。[15b*5*13]

¶ 30 Leave a comment on paragraph 30 0 (Quyết hậu dân tục lập từ, tố Tiên Hoàng, Đại Hành nhị đế tượng cập Dương hậu tượng đồng tọa, chí quốc sơ do tồn, An phủ sứ Lê Thúc Hiển thủy cách khử).

¶ 31 Leave a comment on paragraph 31 0 史臣吳士連曰：夫婦人倫之首，王化之端。[15b*7*1]

¶ 32 Leave a comment on paragraph 32 0 Sử thần ngô Sĩ Liên viết: Phu phụ nhân luân chi thủ, vương hóa chi đoan.

¶ 33 Leave a comment on paragraph 33 0 《易》下經首󰦭、恒，示取女必以正也。[15b*7*17]

¶ 34 Leave a comment on paragraph 34 0 Dịch hạ kinh thủ Hàm, Hằng, thị thủ nữ tất dĩ chính dã.

¶ 35 Leave a comment on paragraph 35 0 大行通滛君后，至於偃然立以爲后，羞惡之心忘矣。[15b*8*12]

¶ 36 Leave a comment on paragraph 36 0 Đại Hành thông dâm quân hậu, chí ư yển nhiên lập dĩ vi hậu, tu ố chi tâm vong hĩ.

¶ 37 Leave a comment on paragraph 37 0 以此垂充，其 …… [15b*9*14]

¶ 38 Leave a comment on paragraph 38 0 Dĩ thử thùy sung, kì …

Dịch Quốc Ngữ

¶ 39 Leave a comment on paragraph 39 0 … [15a] rối loạn. Khi Đại Hành giữ chức nhiếp chính, Vệ Vương tuy còn nhỏ nhưng vẫn là vua, thế mà Đại Hành tự xưng là Phó Vương, rắp tâm làm điều bất lợi. Đạo làm tôi không được rắp tâm, rắp tâm thì ắt phải giết. Đó là phép của sách Xuân thu, người người điều được nêu lên mà thi hành. Nguyễn Bặc, Đinh Điền sao có thể nhẫn tâm điềm nhiên mà nhìn? Rồi lui về dấy quân hỏi tội, mưu giữ xã tắc, thế là bầy tôi trung nghĩa đấy. Việc không xong mà chết, thế là bề tôi tử tiết đấy. Lời bàn của Văn Hưu lại đánh đồng với hàng loạn tặc, khiến cho đạo nhân luân không được sáng tỏ với đời sau, gây mầm mống tiếm đoạt, để cho những kẻ có quyền lực tranh nhau bắt chước, quét sạch cương thường, [vì thế] không thể không biện bác.

¶ 40 Leave a comment on paragraph 40 0 Giang Nam chuyển vận sứ của nhà Tống là Hứa Trọng Tuyên đem việc Nhân Bảo thua chết tâu lên. Vua Tống xuống chiếu rút quân về, sai sứ quở trách bọn Lưu Trừng, Giả Thực, Vương Soạn. Trùng ốm chết, Soạn bị giết ở [15b] Ung Châu, Tôn Hoàng Hưng cũng bị giết bêu ở chợ.

¶ 41 Leave a comment on paragraph 41 0 Nhâm Ngọ, Thiên Phúc năm thứ 3 [982], (Tống Thái Bình Hưng Quấc năm thứ 7).

¶ 42 Leave a comment on paragraph 42 0 Lập Hoàng thái hậu nhà Đinh là Dương thị làm Đại Thắng Minh Hoàng Hậu. Hậu là vợ của Tiên Hoàng, mẹ đẻ của Vệ Vương Toàn. Khi vua lấy được nước, đem vào cung, đến đây lập làm Hoàng hậu, cùng với Phụng Càn Chí Lý Hoàng Hậu, Thuận Thánh Minh Đạo Hoàng Hậu, Trịnh Quốc Hoàng Hậu, Phạm Hoàng Hậu là 5 hoàng hậu (về sau, tục dân lập đền thờ, tô tượng hai vua Tiên Hoàng và Đại Hành và tượng Dương hậu cùng ngồi, hồi quốc sơ [đầu thời Lê] vẫn còn như thế. Sau An phủ sứ Lê Thúc Hiển mới bỏ).

¶ 43 Leave a comment on paragraph 43 0 Sử Thần Ngô Sĩ Liên nói: Đạo vợ chồng là đầu của nhân luân, dây mối của vương hóa. Hạ kinh của Kinh Dịch nêu quẻ Hàm và quẻ Hằng lên đầu, là để tỏ cái ý lấy đàn bà tất phải chính đáng. Đại Hành thông dâm với vợ vua, đến chỗ nghiễm nhiên lập làm hoàng hậu, mất cả lòng biết hổ thẹn. Đem cái thói ấy truyền cho đời sau, …